Obituario

A última leiteira

A vilaboesa Carmen Sobral, na inauguración do Bosque da Memoria. RAFA FARIÑA
photo_camera A vilaboesa Carmen Sobral, na inauguración do Bosque da Memoria. RAFA FARIÑA

Con Madriña Carmen foise un mundo que non voltará. Madriña Carmen pertencía a una época que xa nos queda moi lonxana, da que xa temos pouca memoria mais que, sen sabelo, precisamos dela.

Carmen naceu en 1933 filla dunha labrega e dun canteiro nunha esperanzadora República. Mal podía imaxinar a parella que esta nena quedaría orfa de pai pouco despois de xullo do 36, con dous irmáns máis e outra de camiño. A vida non lle foi nada fácil. A vida só lle ensinou a sufrir, mui poucos foron os momentos de ledicia na vida de Carmen e, a pesares diso, sempre tiña boas palabras e un sorriso que non se borraba. As pernas de Carmen perderon a conta das viaxes que fixo arriba e abaixo para ir vender o leite a Marín, ou os ovos, ou a herba da semente, ou garbanzos, calquera cousa que lle permitise gañar uns pesos para trocar por peixe e aínda traer algo para a casa. Carmen casou cun home loitador, que a acompañou na batalla da vida. Xuntos viron medrar as súas dúas fillas ás que tentaron dar o mellor. Unha quedou co traballo do campo, outra herdou o trasego do leite. As dúas aprederon os saberes ancestrais e son testemuñas dun mundo que esvaece.

Pouca escolaridade tiña Madriña Carmen mais era unha mestra nas contas, non lle escaba suma nen multiplicación, sempre que servise para aumentar aos poucos o seu valioso tesouro, sempre rezando para que os tempos da fame que coñeceu de crianza non asomasen máis pola porta. Madriña Carmen era unha muller aforradora, non entendía nen entendería nunca o consumo de bens e servizos que facemos hoxe os novos; esta manía de gardar fixo que nunca vira a utilidade da lavadora: por que habiamos de ter unha máquina a virar a roupa durante horas consumindo electricidade, se ese traballo ben se pode facer á man e nen sequera é tanto traballo? Se cadra, son hábitos que hoxe non alcanzamos a entender, quizá non podemos compredelos porque nacemos noutro tempo, mais paréceme que, ao fondo, ela tiña razón.

A fame fixo que o leite da casa de Madriña Carmen fora sempre desnatado. De feito, estou por pensar que foi ela a inventora desta variedade de leite! Faltara ou non leite había que rebaixalo con auga para facelo render. Render será a palabra que mellor defina a súa existencia. Todo ten que render: a comida, os cartos, a roupa, o tempo...

E a ela a vida rendeulle demasiado, foi tempo non desexado o tempo en que viu como dous netos se ían desta vida antes ca ela. Foi un tempo inxusto todo o que pasou separada dos seus irmáns emigrados no Brasil por non teren aquí posibilidades de vivir. Foi un tempo triste todo o tempo vivido trala ida do seu amado Manuel.

Madriña Carmen perdeu a conta da xente que lle chamou sempre madriña, pero nunca perdeu a conta da xente que levou á pía batismal: a estes mantívolles sempre o respeto da tradición e os afortunados tiveron durante anos a rosca da Madriña Carmen, os outros tiñan o pracer de chamarlle Madriña. Mamá Carmen levou no seu ventre dúas fillas, mais foi chamada mamá por cinco persoas máis que a quixeron e a respectaron como se lle fosen do sangue. Tiña un corazón enorme capaz de acoller a quen entrase pola porta. Con Madriña Carmen vaise un mundo, una realidade que non volveremos coñecer. Ela posuía dentro de si o coñecemento da vellez. A sabedoría de quen viu pasar a vida, mais non unha vida calquera, una vida que resume a nosa historia recente, a do século XX, e sen a memoria desa historia mal poderemos avanzar sen caír nos mesmos erros. Carmen sabe o que é una guerra, sabe o que son as consecuencias dun conflicto onde perden os do teu lado. Carmen coñece ben a traxedia da emigración, e o sufrimento que conleva para os que marchan e para os que fican. Carmen sabe o que é gañar o pan coa suor, sabe que sen a natureza o ser humano non é nada, que o campo nos pode dar todo se o tratamos ben. Carmen non entende outra maneira que non sexa esa. Carmen sabe ben o que é a dor. Mais Carmen deixa a semente de Sobral ben enraizada nesta terra, e esa semente continuará a loitar para que se faga xustiza coa xente que, coma ela, foi obrigada a pagar por unha guerra que non pediu. Que a terra che sea leve, Madriña!