Elixiu Mociñas e non Mulleriñas como título porque lle pareceu máis fi el ao que Louisa May Alcott tiña na cabeza cando bautizou a súa obra de maior sona, Little Women. Con este título, a tradutora Rocío Viéitez (Campo Lameiro, 1975) incorpora ao galego un clásico da literatura universal e inicia Candemaia, unha colección moi persoal, que ela mesma coordinará para Laiovento [e na que fusiona o nome das súas dúas fillas, asasinadas polo pai en Moraña en 2015]. Así se presenta: "Candemaia xorde da necesidade de que as candeas e estrelas que lle dan nome acheguen luz a unhas vidas que un día nos amosaron a súa faciana máis negra".
Mociñas esgotou a súa primeira edición en pouquiño tempo.
Foi unha sorpresa. Como é un clásico non agardabamos que funcionara tan ben. Pero, sexa polo que sexa, chamou a atención.
É a primeira vez que se traduce este título ao galego?
Pregúntanme moito como é que non se traducira antes. Hai algunha outra obra da autora traducida, pero esta non. Eu creo que pode ter que ver con que as películas a machacaron. Moitas veces pénsase en Mociñas como un clásico rancio, que xa non se le, que non esperta interese... E foi deixado de lado.
Ten dito que a máis recente das súas versións cinematográficas, a de Greta Gerwig de 2019, non lle gustou. Por que?
Non é que non me gustara. Entendo que é unha película para o público do século XXI. Pero para alguén a quen lle guste a novela é difícil de entender o porqué de tantos cambios, de modificacións tan importantes. Pasas o visionado pensando: isto non pasa no libro, isto non ten nada que ver co libro... Hai diferenzas abismais, que a min me incomodan. Díxose moito que era un versión feminista e si, pero a min tamén me pareceu un tanto happy flower.
Foi moi difícil como tradutora enfrontar este texto?
Foi complicado. Primeiro porque é unha novela do século XIX con linguaxe do século XIX. Mesmo a profesora Kathleen March, que é nativa e á que recurrín cando tiña dúbidas, ía ao dicionario. Despois porque, aínda que se ten por un libro para raparigas, en realidade é un libro culto, con referencias artísticas e literarias que custou localizar ben para unha edición anotada coma esta. E hai unha chea de detalles que había que respectar: como a linguaxe máis popular de Hannah, ou o profesor falando coa erre... Como toda tradución foi un reto.
E por que a escolleu?
Porque entre os títulos que escollín para a colección Candemaia hainos moi tenros e hainos moi bravos. Se comezase con Fatema Mernissi e a súa historia dunha nena nun harén en Soños dun limiar era como unha declaración de intencións moi forte. Mociñas era un xeito máis suave de aparecer. Gustábame máis presentar así a colección. Era perfecto porque é un clásico a reivindicar e porque a súa autora foi unha muller tremenda, cultísima, abolicionista, reformista e que escribía cousas que ninguén se atrevía a escribir.
Por que decidiu titular o libro Mociñas e non Mulleriñas que parece unha tradución máis literal de Little Women?
Porque eu creo que, aínda que todos temos na cabeza a tradución ao castelán de Mujercitas, aquí hai unha connotación agarimosa no adxectivo. É dicir, non creo que Alcott se referise tanto a que son mulleres pequenas como a un xeito agarimoso de referirse a elas. Porque cando en inglés dis little boy o que estás a dicir en realidade é raparigo. A iso fun.
Para moitas rapazas este foi un libro de iniciación. Tamén no seu caso?
Si, foi un deses títulos. O que pasa é que eu lía un pouco de todo. ‘Mociñas’ estivo no medio.
E vostede tamén quería ser Jo?
Por suposto! Todas queriamos ser Jo. Pero eu era unha rapaciña que quería ser moitas outras cousas. Eu quería ir á lúa e vivir mil aventuras máis. Ese é o poder que ten a lectura. Ao final permíteche liberarte, trasladarte, desubicarte, moverte ata o infinito.
Esta colección quere remexerte por dentro, educar en valores, educar en igualdade e axudar a facernos mellores neste mundo de merda no que nos tocou vivir
Co libro inaugúrase a colección. Por que a pon en marcha? Vai ser a tradutora de todos os títulos?
Non, non os vou traducir todos. Vou coordinar a colección. Eu o que fixen foi presentarlle unha proposta a Laiovento, cuns 30 títulos máis ou menos, que se aceptou. A idea é crear unha colección de libros que sexan traducións de todo o mundo e que sexan obras con valores. Eu vivo lendo e sobrevivo lendo. E houbo un momento no que necesitei atoparme coa ollada feminina. Fun dando con libros que fun gardando. Con eles comporei a colección, unha colección de libros que quere remexerte por dentro, educar en valores, educar en igualdade e axudar a facernos mellores persoas neste mundo de de merda no que nos tocou vivir.
É unha colección feminista?
Eu penso que non. Porque non creo nun feminismo único. Non quería que a colección acabara aí. Ademais eu creo no tecido humano, na asociación. Por iso lle propuxen ao editor que cada obra levara algo escrito por un home, un apuntamento. En Mociñas correu a cargo de Héitor Picallo. E no seguinte título será Pedro Feijoo.
Pero Candemaia ten un signifi cado máis alá da colección.
O nome de Candemaia é o nome que é. Eu sei que é inevitable que se pregunte, pero só vou dicir que a colección me define a min, muller, lectora, tradutora, galega e todo o que son. Parte da colección é o nome. Tíñalle que poñer un e este é. É a vosa ollada a que ve algo máis.
Héitor Picallo escribe o poema que abre Mociñas e tamén foi o autor das ilustracións do seu debut na tradución literaria despois de 17 anos adicada á tradución científica e técnica: o paso ao galego de O meu bisavó, de Valle-Inclán, en 2019. Con esa tradución reavivouse a polémica que reaparece de cando en vez no sistema literario galego. É necesario facer traducións do castelán ou do portugués?
No caso de Valle-Inclán, a polémica xa non era só por traducilo ao galego, senón que tiña que ver coa propia figura do autor e ese mito de que el prohibíu traducilo ao galego. Un escritor que está traducido a algo así como 28 linguas! Por que non ao galego? Eu leeríao en castelán, efectivamente, porque é o orixinal. Pero iso non quita que se traduza ao galego. Non vexo a aberración. Porque entendemos as dúas linguas? E que? A pregunta que eu faría e que, de feito, se pode dicir que está tamén detrás de Candemaia é: por que non?
