O TEMPO pasou moi lento para Manuel Moldes nos últimos anos do Franquismo e os primeiros da democracia. Eran anos para estar «encabronado», nos que era preciso loitar para acadar espazos de liberdade e nos que a vella Pontevedra se rebelaba contra os insubordinados que non estaban dispostos a aceptar aquelas reglas de xogo. Daqueles enfados, pero tamén do recordo dunha cidade da nenez e da familia, dos amores e dos desamores, xorden os cadros que reúne Manuel Moldes (Pontevedra, 1949) na mostra que está dispoñible no Sexto Edificio ata o 17 de setembro. Pontevedra Suite é unha selección de 47 obras realizadas entre 1983 e 1987. Son pezas nas que a cidade ten unha especial relevancia, xa que está presente de forma constante na obra de Moldes daquel tempo.
Nesta mostra recupera cadros que teñen xa 30 anos. Por que quixo volver a esa época?
A idea foi máis dos comisarios, Ángel Cerviño e Alberto González Alegre. Eles plantexaron a posibilidade de realizar esta exposición desa época determinada na que se fai referencia a temas máis próximos a Pontevedra e, en definitiva, a Galicia. Decidín que a exposición se titularía Pontevedra Suite porque son unha sorte de temas que, dunha maneira ou outra, teñen como fío condutor o análise da xeografía e as referencias á cidade, así como os recordos da miña nenez. Eu nacín na mesma casa na que vivo actualmente, en Benito Corbal, pero daquela era unha casa vella e a zona era rural. Nos anos 70, Pontevedra acababa na rúa Daniel de la Sota e, a partir de aí, xa comezaba a estrada de Ourense. Benito Corbal non era como agora, un lugar dinámico de comercio. A transformación que sufriu a cidade foi enorme. Como estes cadros están pintados naquela época e están cheos de referencias infantís, a Pontevedra que queda retratada está na fronteira entre o rural e o urbano.
"A miña actividade pictórica era máis febril que na actualidade. Era novo e quería aparecer no panorama artístico"
Foi un tempo especialmente prolífico, que lle pasaba a Manuel Moldes naqueles anos para chegar a pintar unhas tres grandes obras ao mes?
Era un momento no que a miña actividade pictórica era máis febril que na actualidade. Era máis novo, atopábame con ímpeto e ganas de aparecer no panorama artístico. Pintaba con menos dificultade no sentido de que ía directo aos temas, sen prexuízos. Iso non quere dicir que agora os teña, pero a medida que pasa o tempo a actitude pictórica vaise repousando. Polo menos no meu caso a produción dilátase máis no tempo.
Volvera a Pontevedra, a cidade na que naceu pero, por aquel entón, xa percorrera Europa.
Si, fixen viaxes por toda Europa en varias ocasións durante os anos 60 e 70.
E logo volve, tras coñecer tantos lugares e vivir tantas experiencias, e dálle por centrar as súas obras en Pontevedra. Por que?
Eu a relación coa cidade tívena desde rapaz. A miña era unha familia moi afincada en Pontevedra. Os tíos, os avós... todos eran de aquí. Había unha comunicación moi grande na casa, sempre estaban interesados polo que ía pasando na cidade e falabamos diso. Ademais, meus pais tiñan unha tenda na rúa da Oliva, a zona máis importante a nivel comercial naquel momento na cidade e por alí pasaba moita xente. Todo iso volveu a min arredor dos 33 anos, na miña primeira madurez. Pintar Pontevedra foi inevitable. Non sei exactamente por que, pero foron encadeándose unha serie de circunstancias e a forza motriz da miña pintura centrouse neses aspectos vitais do lugar. Por que sucedeu? Non o sei, quizais polo meu propio modo de entender a vida. Son unha persoa con ganas de incidir nos cambios sociais. Esa temática que, aparentemente, é máis ben localista, en realidade amosa o meu interese por ir máis alá. O feito de afondar no local dáme a posibilidade de ter unha postura máis aberta ao mundo e de ter un concepto de cidadanía máis trascendente. A partir do que pinto en Pontevedra podo falar da vida do ser humano en calquera outro lugar do mundo porque, as persoas, no fondo, temos pensamentos e sentimentos parecidos en todos os lugares.
Porque unha cidade non é só un conxunto de casas.
Son as amizades, os amores, os desamores, a relación coa propia entidade de vila, os tempos nos que tes máis simbiose co lugar e outros nos que te sintes máis rexeitado. Recordo que á volta de Madrid, no ano 76, cando aínda acababa de morrer Franco, chegar foi como unha reentré. Empezabas a ter unha vida con máis liberdade en determinados círculos de Madrid e, cando chegabas aquí, notabas todo máis pechado. Que conste que na miña casa había liberdade, pero calquera cousa que dicías na rúa podía chocar sistematicamente con algúns cidadáns. Por sorte había un grupo de amigos que nos entendiamos entre nós (ri). Agora, neste momento, a cidade é moito máis amable. Pero nos anos 70 comentabamos como podería chegar a ser Pontevedra: o bonita que podería ser a zona vella ou como poderíamos crear o Central Park de Pontevedra en Campolongo. por onde pasaba o río Gafos, que era unha delicia. Se outra cidade ten un río coma este non se lle ocorre soterralo, pero aquí pasou. Esas cousas sempre provocaban que te enfadases, que te preguntases como podía ser posible que iso pasase. Pero había xente que o defendía e non podías facer nada por cambialo.
Algunha vez falou da relación de amor e de odio que tiña con Pontevedra. Chegou realmente a odiar esta cidade?
Nalgún sentido si. Parecía que era imposible facer algo aquí. Ademais, unha persoa que, coma min, estaba no mundo da pintura tíñao moi complicado para expoñer. Non había espazos. A partir do 77, lugares como Albatros, un pub máis alternativo, ofreceu esa posibilidade. Alí fixemos exposicións, pero tamén iamos a algún lugar de Vigo e moviámonos por toda Galicia. Non había sitios onde expoñer e había que buscalos.
Foi entón cando, como dixo na inauguración da mostra, fixo de Pontevedra o seu New York.
Pois si. Logo as cousas foron a mellor. [Un home que pasa pola rúa interrumpe a conversa e achégase a Moldes para saudalo e agradecerlle que pintara o mural que recentemente realizou na cristaleira do Sexto Edificio, unha obra que fixo a propósito da exposición]. Ves? Este señor que pasa dáme as grazas por ter pintado o mural. Estes detalles valen moito. Se fose hai uns anos virían berrando: pero ti que fas manchándoo todo? Sería moi diferente (ri).
"Nalgún sentido cheguei a odiar Pontevedra por momentos, parecía imposible poder facer algo aquí»
Entón xa non queda nin un ápice daquel odio por Pontevedra que tivo nalgunha ocasión.
Non queda nada. Fíxate, agora estamos aquí rindo, pasándoo ben, noutro tempo andaríamos encabronados porque era moi difícil sentirse comprendido pola xente.
Aquela situación tamén daba lugar a maior efervescencia, a unha xeración máis contestataria, non si?
Por suposto. Moitísimo, pero penso que é mellor así. De todos os xeitos, aínda que as cousas foran cambiando, hai que seguir creando espazos de liberdade porque se a cidadanía se descoida o poder cópao todo moi rápido. Podemos sentirnos moi libres porque temos Internet pero, ao final, estamos máis espiados que nunca.
Entón non bota de menos correr diante dos grises?
Para nada. A xente nova de hoxe en día sabe tamén o que quere facer, como o sabiamos nós. Cada tempo ten as súas peculiaridades. Pode que aparentemente haxa máis liberdade, pero á vez, tamén pode que esteamos aínda máis controlados. As maneiras de conseguir liberdades e de conquistar espazos poden ser moi variadas. Hai cousas que valían nos anos 70 pero que agora xa non. Temos que reciclar as nosas actitudes e estar atentos. Se nos despistamos podemos perdernos cousas importantes.
Que hai de crítico nas obras que pintou entre 1983 e 1987?
Eu creo que a pintura é unha arte na que o primeiro que funciona é a vista. Un cadro entra polos ollos e nutre o interior da persoa. Moitas veces o tratar de explicar o que quere dicir unha obra non é o modo axeitado de contemplar a pintura. Eu creo que nese ciclo da miña vida no que se centra a exposición poden notarse matices, como a presenza de ferramentas. Por non falar do Cristo das Rías Baixas, un cadro moi polémico. Espero que desta vez non xere tanto rebumbio como noutras ocasións. Non quero nin pensar na Bienal do ano 1985, cando se montou un follón por culpa daquel Cristo. Retirárono da exposición... Prefiro non recordalo. E logo en Santiago, nunha mostra máis recente, volveuse armar outro lío.
Estivo catro anos sen expoñer e, agora, nuns meses, leva xadúas mostras en Pontevedra e unha en Santiago.
A última exposición que fixera, en Ourense, fora moi ampla. Era un percorrido de 10 anos máis recentes, con obras de gran formato. Mover todo aquilo deixoume canso. Cando acabou a exposición decidín apartarme dos espazos expositivos porque a cousa estaba máis complexa. Nese tempo puxen en marcha outro tipo de proxectos, como a exposición do ano pasado en About Art, onde apareceron esa serie de guerreiros en pinturas de formato máis pequeno. E a verdade é que esta exposición comezouse a xestar pouco despois da de Ourense, polo que leva xa uns anos preparándose. Foron Ángel Cerviño e Alberto González Alegre os que plantexaron este proxecto pero eu parei o proceso porque quería estar un pouco tranquilo. De feito, a exposición poderíase ter realizado hai xa tres anos.
"Non quero nin recordar o follón que se montou na Bienal de 1985 co cadro do Cristo, que ata foi retirado»
Atopouse con algún recordo esquecido facendo o traballo de búsqueda para esta exposición?
Posiblemente. Estou contento porque, ademais de refrescar a memoria, dame a posibilidade de poder ver todos estes cadros xuntos. Para min tamén é importante porque me dá pé a ler as cousas cunha distancia de tempo. Decátaste de que, sen querer, estabas pintando sobre estes temas e que había unha certa unidade. Non era consciente de que tivera tanta coordinación entre uns e outros. Se te fixas ves como os cadros dialogan perfectamente uns con outros. E duns pasas a outros como se estivesen coordinados entre eles. Parece que un che pedía que fixeses outro e ao contrario. Digamos que hai unha certa continuidade que me resulta interesante.
Como influíu a pintura que fixo neses anos na que fai agora?
Se non tivera pintado iso, non pintaría o que estou facendo agora. O mural exterior do Sexto Edificio parte dunha idea moito máis sinxela, pero hai conexión entre as obras daquela época e as desta. Está a liña do horizonte que separa a terra do aire, algo que tamén aparece nos cadros, que teñen profundidade, teñen a ría... Iso no mural está presente pero dunha forma máis esquemática. Tamén hai formas xeométricas como o círculo, que se corresponde á etapa máis recente, onde hai unha maior simboloxía das formas. E o blanco de fondo é unha especie de conxuro que fixen coa vasoira coa que o pintei. Como non chovía, que levamos un ano de moita sequía, pensei que estaría ben pedilo (ri).
Se tivera que escoller algunha das obras que se amosan, con cal quedaría?
Non sei que dicirche. Quizais quedaría cunha pequena, a máis pequeniña que se expón e que retrata a un neno dos recados. É un rapaz en bicicleta que recorda as ocasións nas que teus pais che dicían: "vai levarlle este paquete ao señor Pepe".
É vostede ese rapaz dos recados?
Supoño que si, pero non quero dicilo moito. Que quede entre nós este segredo.
