Sesenta de cada cen

Unha parte considerable de nós somos máis pobres agora que hai dez anos. Numericamente. Antes, pobre era un insulto moral e agora é unha definición estatística. Aisge alerta da mala situación laboral das actrices e actores, pero non no mundo: en Galicia.
Ronald Reagan
photo_camera Ronald Reagan

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

NOS ANOS SESENTA, un matrimonio podía saír de misa un festivo calquera, endomingados e dignos e sinalar coa súa respectuosa formalidade ese grupo de xente sen posibles que, a pesar ser tamén de deus, nunca estaban dentro da igrexa. Miraban para ese grupo desigual e sen roupa que estrear e xa os deixaban retratados no limbo que se agocha baixo a denominación de pobres.

Nos sesenta o mundo parecía outro pero era este. A gobernabilidade estaba asegurada e para conseguir unhas terceiras eleccións moita xente daría gustosamente e sen dramas unha parte decisiva das súas vidas. Os ricos eran ricos e os pobres, probres. As actrices e actores estaban máis cerca dos segundos que dos primeiros. Hai liñas da historia que se resisten a cambiar.

Un estudo da Fundación Aisge explica con profundidade e sen dramatismo que o 60% das actrices e actores galegos sobreviven nesa delgada liña vermella que é o limiar da pobreza. E limiar utilízase como un suavizante, como deixando a porta aberta a comer todos os días. Como quen asubía que vai pasar polo asunto coa pequena axuda dos amigos. As metáforas poden mentir e tamén poden mentir as persoas. Os números non menten, agás cando son utilizados por xente mentireira. E limiar da pobreza quere dicir que obteñen do seu traballo arredor de 6.000 euros por ano. En Galicia, 20 de cada 10.000 persoas son actrices ou actores. Non son moitas. Quizais non dean nin para formar un partido político centrado en ser a chave da gobernabilidade dun concello. Son os que son e hainos excepcionais e hainos limitados. Nada que non pase en calquera profesión, en calquera arte. E non. A proporción entre talento e cantidade de contratos que se conseguen non é directa. Poñamos que en Galicia hai 600 intérpretes e que 360 deles non chegan a cobrar polo seu traballo 6.000 euros por ano. Poñamos máis: para algúns eses 6.000 euros sería unha cifra envexable porque podería representar un traballo mal pago, pero con certa regularidade. Como hai que dicilo todo, hai quen consegue outros traballos paralelos lonxe dos escenarios —poñer copas, por exemplo— e hai que non. Pero a natureza deses traballos mellora algo a circunstancia económica e case nada a artística.

Hai uns anos, algún economista que fotocopiaba apuntamentos da Escola de Chicago debeu de inventar esa historia de que para ser un bo artista hai que pasar algo de fame. Puido chegar a esa conclusión mentres xantaba nalgún restaurante dúas estrelas da guía Michelín e pagaba coa tarxeta da empresa. O invento, como tantas cousas do neoliberalismo, tivo fortuna literaria e foi repetido en foros, encontros de emprendedores, revistas económicas, boletíns de dividendos e tertulias radiofónicas. Foi repetido incluso por artistas. Tamén por periodistas, pero isto é menos raro. Foi repetido con certo sentido exculpatorio, pero non para os artistas. Exculpatorio para quen non quixo pagar polo seu traballo. Pode pasar que algo de todo isto sexa un eco do romanticismo que, a todas luces, é a época menos intelixente de todos os tempos.

Ese discurso asoma entre eses avións cargados de frases feitas que deitan sobre a cultura case todos os que habitualmente non a usan. Nótaselles, claro. Frases como: os artistas crean mellor en crise; a cultura e os cartos canto menos relación, mellor; a arte é algo que non é material; son artistas, teñen outras recompensas. Ese discurso asoma con esa alevosa falsa inocencia coa que se manipulan as cousas, asoma nesa idea de que o porno —que tamén é cultura— pague só o 4% de Ive, mentres un teatro menos de primeiro plano teña que soportar o 21%. Porque poderemos encontrar en algún caso que a parte que destinan algunhas montaxes de teatro a pagar o Ive é case tan grande como a de pagar elencos. Iso é ter un socio moi malo.

Os argumentos exculpatorios, tamén coñecidos como desculpas, asoman ante as dificultades das actrices e dos actores por sobrevivir. Botan por fóra coa mesma indeferenza que se unhas cousas e outras non estivesen relacionadas e non precisamente pola inocencia do efecto bolboreta. Estas exculpacións aparecen como eses golpes no peito segundos antes da fuxida cara a diante: todo o mundo o está pasando mal agora. Outra ficción mal ideada e ben alimentada que deixa no seu ronsel outro desprezo: se todo o mundo está mal por que se queixan os actores?

E nese cruce de desprezos temos en Galicia unha profesión na que sesenta de cada cen dos seus traballadores poderían ser chamados pobres ao saír da misa polos mesmos que non entenden as súas queixas. Polo mesmos que non van ao teatro. E habería que preocuparse por isto de vez porque a fame dos actores é a fame da sociedade. E a fame é moi mala de gobernar.

Comentarios