A visión compartida, con matices, sobre a evolución do Estado autonómico, o debate competencial e o financiamento autonómico, por parte do titular da Xunta, Alberto Núñez Feijóo, e dos expresidentes socialistas Fernando González Laxe e Emilio Pérez Touriño evidenciouse este martes na mesa redonda que sentou ao tres mandatarios nunha xornada que conmemora os 40 anos de autonomía.
Feijóo, Laxe e Touriño debateron, moderados pola directora da Escola Galega de Administración Pública (EGAP), Sonia Rodríguez-Campos, sobre a evolución política e social do Estado autonómico, con Galicia como caso práctico, no marco da xornada Galicia. Corenta anos de autonomía que organizou a entidade, e na que tamén se lembrou aos falecidos presidentes Gerardo Fernández Albor e Manuel Fraga.
Nesta conxuntura, o tres presidentes coincidiron na defensa da Constitución do ano 78 e do Estado autonómico e da súa vixencia, compartindo ademais a aposta por "actualizar", "perfeccionar" ou "reformar", en maior ou menor medida, o sistema, aínda que coa visión de que o consenso que, no seu día deu pé, á Carta Magna española, debe ser chave en calquera modificación que se emprenda.
Con independencia de pertencer a formacións políticas distintas, Feijóo e os dous expresidentes coincidiron tamén na necesidade de, en palabras de Touriño, "reequilibrar" o sistema de financiamento autonómico. E moi aplaudida por parte dun Feijóo que cre "no reformismo", foi unha "feliz" frase de Laxe: "o financiamento autonómico é inefectiva e o sistema premia a quen o incumpre".
Feijóo reivindicou o modelo de autogoberno de Galicia
Na súa intervención, Feijóo reivindicou con forza o modelo de autogoberno de Galicia, "baseado na autonomía afectiva e efectiva" e que definiu como "exitoso", sen nada que envexar, baixo o seu punto de vista, a outros modelos como o catalán ou o vasco.
Un "modelo propio" que tamén vinculou co "galeguismo integrador" que, ao seu modo de ver, comparten os seus antecesores na Xunta e que, fronte a outras comunidades "crebadas", asentou na "autonomía financeira" durante a última crise ecónomica.
HAI COMUNIDADES "INVIABLES" ECONOMICAMENTE, SEGUNDO FEIJÓO. De feito, Feijóo contrapuxo que, fronte a outras autonomías que tiveron que acudir ao Fondo de Liquidez Autonómica, Galicia "non tivo que ser rescatada", antes de volver pór o foco no actual sistema de financiamento autonómico e na reunión de varios presidentes que estaba convocada para o 2 e que, recoñeceu, xerou "ruído".
Respecto diso, insistiu en que el consideraba que segue considerando que unificar a postura de oito comunidades que representan "case o 60% do territorio" e "máis do 20% da poboación" podería ser un labor útil sentando unhas bases que facilitasen o labor "do árbitro", en referencia ao Goberno de España.
Touriño falou da "asimetría" entre as diferentes autonomías
Doutra banda, recoñeceu que non lle parece "un disparate" o actual modelo de financiamento, aínda que cre que non están ben ponderados os criterios de envellecemento e dispersión, e advertiu que foi froito dun "pacto" do Goberno central co entón tripartito catalán.
E neste contexto, lamentou que "si" é certo que se premia ao que "incumpre" e apuntou, como "problemas" pendentes de afrontar, a que se "beneficia" a Cataluña a pesar de que non cumpre coas súas obrigacións fiscais, ademais de pór o foco en como se liquida a cota vasca.
"Hai comunidades que ou se fai unha quita polo Goberno de quenda ou son inviables", esgrimiu, antes de confesar que tanto na crise económica como na da covid a súa principal preocupación foi evitar "a quebra" de Galicia.
Pero tamén o expresidente Touriño coincidiu en que se dá unha "asimetría" entre as autonomías debido ao sistema de financiamento, á vez que reivindicou a necesidade de alcanzar "un pacto solvente e estable que garanta o equilibrio, a equidade e a igualdade de todos os cidadáns e corresponsabilidade fiscal das autonomías". "A asimetría financeira corroe a igualdade e a cohesión", sentenciou, coa convicción de que facerlle fronte é "un desafío histórico".
DEFENSA DO ESTADO AUTONÓMICO. O encontro arrincou cunha reflexión persoal do que supuxo para cada mandatario asumir o cargo. Un paso máis deu Feijóo, quen rememorou a súa situación antes de presentarse "ás primarias" do seu partido –como se refire de forma habitual a aquel proceso interno– para relevar a Manuel Fraga en 2006. De feito, confesou que tiña un contrato asinado, co compromiso de non asumilo até xaneiro, se non saíse vencedor.
"A partir de aí non hai ningún outro compromiso nin político nin profesional", engadiu Feijóo, quen insistiu en que "non hai maior honra" que ser presidente autonómico.
"Satisfacción, responsabilidade e lexítima preocupación polo futuro do país", foron as palabras elixidas por Touriño para describir o que viviu, mentres Laxe rememorou unha "responsabilidade total e absoluta".
González-Laxe subliñou que o modelo "funciona"
A continuación, os tres defenderon as bases do Estado autonómico. Laxe subliñou que, aínda que se trata dun proceso "de continua dialéctica e negociación", o modelo "funciona". Tamén Touriño destacou o modelo de "convivencia" que naceu froito do acordo en 1978.
"O que fixeron os que estiveron antes que nós fixeron posible un milagre económico, político, democrático, de descentralización... Non existe, creo, en tan pouco tempo, un estado occidental con estas cotas de descentralización política e administrativa como a de España", puxo en valor, pola súa banda, Feijóo.
En todo caso, o actual titular da Xunta coincidiu en que o sistema político e administrativo español, como o resto de modelos europeos é susceptible de "mellorar" e non se pechou a iso. De feito, proclamou que el cre no "reformismo", pero puxo o foco no detalle: a necesidade de cambiar unha lei electoral, "froito da Transición e do pacto cos nacionalistas, que os nacionalistas non cumpren".
Ha circunscrito, ademais, calquera cambio no modelo español ligado ao contexto e a evolución da Unión Europea. Todos os presidentes coincidiron neste punto, que o de Os Peares, se cabe, destacou con maior intensidade.
DEBATE COMPETENCIAL E COGOBERNANZA. Máis lonxe na percepción de que é preciso "actualizar" o global do sistema han ir Laxe e Touriño. De feito, o que fose presidente entre 2005 e 2009 –en coalición co BNG– sinalou que "chegará o día" no que haberá que ser "capaces de mellorar e perfeccionar" a Constitución "non para deconstruir, senón para fortalecer a herdanza" do 78 e o propio Estatuto de Autonomía.
Iso si, ve clave o consenso e apuntou que o contexto político actual non parece óptimo.
Touriño matizou que non se trata de dar amparo "ás saídas independentistas" senón de lograr concitar o acordo e representar o sentir da "maioría social" dos españois. Neste punto, insistiu en que ten "o soño e a aspiración" de que isto poida lograrse e tamén se abriu a "perfeccionar o recoñecemento político nacional das comunidades" sempre que iso non se traduza nun trato "asimétrico" en cuestión de dereitos entre os cidadáns.
Ademais, Touriño avogou por "profundar na federalización do Estado autonómico" e por unha delimitación "máis precisa do mapa competencial". E Feijóo preguntouse se Galicia necesita máis competencias, antes de concluír: "Se son máis eficientes, sería bo finalizalas, pero cunha actualización da lexislación básica e un parámetro de cogobernanza protocolizado".
