"Nunca tan poucos fixeron tanto por tantos". Con estas palabras parafraseando a Churchill, o presidente da Cámara galega, Miguel Santalices, referiuse á Xeración Nós, homenaxeada este 6 de abril, cando se cumpren 40 anos do Estatuto de Autonomía, coa entrega das Medallas do Parlamento de Galicia ao catro fundacións que recolleron o legado e manteñen a memoria viva dos integrantes que levan o seu nome: Otero Pedrayo, Vicente Risco, Castelao e Losada Diéguez.
O compromiso coa idea do "poder transformador da cultura" —para o que fundaron en 1920 a revista Nós—, en palabras da presidenta do Consello dá Cultura Galega, Rosario Álvarez, foi significado nas intervencións do acto de entrega deste martes, no que tamén foi lembrado que o último número desa publicación non chegou a saír da imprenta debido ao estalido da Guerra Civil após o golpe de estado.
O acto institucional celebrouse no Pazo do Hórreo, ao que asistiron ao redor de 90 invitados, a cuarta parte do que é habitual debido á pandemia, nun escenario con portas abertas á rúa como símbolo da casa do lexislativo e para manter, ao tempo, as medidas de seguridade. De feito, o hemiciclo galego foi outro dos escenarios, xa que alí trasladouse a intervención musical de Susana Seivane, co obxectivo tamén da reivindicación da función da institución.
O acto celebrouse no Pazo do Hórreo e asistiron unhas 90 persoas
Xunto a Santalices e baixo a presidencia de Alberto Núñez Feijóo, o alcalde de Santiago, o recentemente nomeado delegado do Goberno en Galicia, expresidentes do Parlamento, valedora do Pobo, reitores das universidades e representantes do poder xudicial e das forzas de seguridade déronse cita no hall e corredores anexos no edificio do Hórreo, outrora cuartel militar, onde o lexislativo reside desde 1989.
"UN VERDADEIRO MILAGRE". Após ironizar coa "pequena sabotaxe" a Castelao na gala, xa que por erro se omitiu inicialmente a entrega da Medalla á fundación que leva o seu nome, Carlos Mella Villar destacou que a Xeración Nós logrou "un verdadeiro milagre" naqueles anos 20, nos que o intelectual galeguista gritaba "Renego da historia!". "Non era un exabrupto, era a constatación dunha firmeza identitaria que se contradicía gravemente coa fraqueza institucional de Galicia", aclarou.
Nun discurso sen papeis, Carlos Mella subliñou que "nesa época de incerteza, chega a Xeración Nós, mira ao país, non lle gusta o que ve" e en lugar de instalarse na "queixa", "dedícase a construír país" e logra que Galicia "deixe de ser un pensamento abstracto". "Eles sós", advertiu, antes de indicar que non contaron co apoio nin da Igrexa nin da burguesía "foránea" que "noutros tempos foi a placenta do desenvolvemento". "Ela soa consegue un verdadeiro milagre, que cen anos despois podamos estar a falar de Nós, Galicia, unha nación", sentenciou.
Carlos Mella destacou o "milagre" da Xeración Nós
Nun discurso de reivindicación da visión feminista de Vicente Risco e as súas palabras no centenario de Concepción Arenal as mulleres valen moito máis que os homes, Celia Pereira Porto destacou que foi o "ideólogo da revista Nós" e o "filósofo" deste grupo de intelectuais, ademais de lembrar que el prefería ser "pintor antes que escritor" e o seu "sentido do humor".
E en nome da fundación que leva o seu nome, dedicou o recoñecemento a "todas as persoas que cada día viven e traballan, cantan e bailan, debuxan en galego". "A toda esa xente que lle dá sentido á Xeración Nós", culminou.
TRES SENTIMENTOS. Juan Luís Saco Cid, por parte da Fundación Otero Pedrayo, agradeceu a "homenaxe no que se recoñece o traballo dos homes que hai un século foron capaces de construír un relato coherente do noso país".
E así, expresou tres sentimentos: "satisfacción", pola homenaxe dos actuais representantes do pobo galego; "agradecemento", por todos os que están inmersos en dar continuidade a este proxecto que testó o "don Ramón" ao seu "herdeiro que era Galicia, a súa cultura e as súas xentes"; e "compromiso", porque a fundación "mantén acendido o faro" do legado de Otero Pedrayo.
Ana Patricia Torres tomou a palabra para destacar que Antón Losada Diéguez foi, sobre todo, "o pensador" do colectivo. Destacou así mesmo que chegasen estas Medallas a pesar de que o ano 2020, cen anos da Xeración Nós, estivese embazado pola pandemia. De feito, as Medallas o ano pasado suspendéronse porque a cámara estaba disolta e despois non se celebraron as eleccións cando estaban previstas debido ao covid.
As Medallas do ano pasado suspendéronse ao estar a cámara disolta e, despois, pola situación sanitaria
Destacou, como di o seu biógrafo Xusto Beramendi, que Losada Diéguez "recrutou" a Pedrayo e outros, que "a idea de facer a revista foi del" e que a súa morte aos 44 anos poida que faga que "non se coñeza toda a figura" da que, dixo, era a "semente" deste grupo de intelectuais.
"INTEGRIDADE, COHERENCIA E FIDELIDADE". "Desde o poder lexislativo galego, rendemos tributo á memoria, ao exemplo de integridade, coherencia e fidelidade a Galicia, e ao legado intelectual dos fundadores de Nós", preto de 200 intelectuais que "espertaron e difundiron a semente galeguista que latexaba no berce desta vella 'Gallaecia'", proclamou Santalices, quen sentenciou que "cando se cumpren 40 anos da promulgación do vigenten Estatuto de Autonomía, homenaxear á Xeración Nós tórnase unha obrigación inescusable".
Nunha reflexión persoal, Santalices mostrouse convencido de que o estatuto do 36 "non fose tal sen a conciencia galeguista difundida por moitos, tamén pola Xeración Nós, incluído Castelao. E rematou facendo extensible o galardón a toda aquela xeración de "bos e xenerosos", algúns "asasinados" —como Casal, Noguerol, Díaz Valiño ou Blanco Torres—, outros que "acabaron no exilio" --como Castelao--, outros "depurados e condenados ao ostracismo" —o caso de Otero Pedrayo— e entre os cales "só algúns puideron refacer a súa vida" —Cunqueiro ou Filgueira— coas limitacións propias daquel tempo escuro", a ditadura franquista.
"CATEDRAL LAICA". A conexión entre a intelectualidade da Xeración Nós levada ao estatuto do 36, como xerme da carta estatutaria de 1981 foi tamén motivo da intervención do presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijóo, que pechou a cerimonia erixindo o Estatuto a "catedral laica".
"Cando alguén dubide da capacidade da boa política, a carta autonómica é a proba do que puidemos facer", subliñou Feijóo, quen destacou o "autogoberno" que proporcionou un estatuto no marco dun "estado das autonomías" non "con" autonomías.
Feijóo destacou a "inspiración" do "galeguismo afable e reivindicativo"
Feijóo destacou a "inspiración" do "galeguismo afable e reivindicativo" que levou a un estatuto que "agora esperamos legar á Galicia dos tempos próximos", con "a axuda de todos" e das fundacións que este martes recibiron as Medallas do Parlamento de Galicia. "Farémolo convivindo nesta catedral laica, que é o Estatuto de Autonomía, un monumento galego feito de palabras que nos une", proclamou.
O presidente autonómico destacou o "galeguismo amplo e diverso" daquela xeración nun acto no que tamén houbo recordo para a 'comisión dúas 16', galardoados noutra edición, e que tiveron encoméndaa de redactar o anteproxecto estatutario que hoxe cumpre 40 anos de vixencia.
