Orikhiv leva sendo zona cero –primeira liña de fronte– dende hai xa moito tempo, 6 meses. Está a uns 70 quilómetrs ao sur de Zaporiyia. As estradas para chegar non teñen casi tráfico, agás o militar. Temos que ter un permiso especial para chegar, está pechada a civís –agás veciños– e xornalistas. Dinnos que quedan arredor de 1.000 persoas viviendo nela, dinnos... Nas 3-4 horas que paseamos polas súas rúas non contamos 10, militares moitos máis. E non é de estranar, Orikhiv é unha desas vilas casi totalmente destruidas, os barrios de edificios máis altos están cheos de furados nos pinos, casi non quedan fiestras por ningures.
Os militares agrúpanse en pequenos equipos de 10-12 persoas que se agochan en determinados lugares, sotos máis ben. Están aí de vacacións, sí, oístes ben, mándannos descansar un par de días dende as trincheiras a eses sotos dunha vila case fantasma. Cando nos ven non saben moi ben a que aterse. Están bebendo, facendo tallas con polas e navallas ou cortando leña na porta do soto. A un berro comezan a saír del 4 ou 5 soldados máis que se van presentando un a un.
Cóntannos que aquí poden descansar un pouco –malia que os estouridos e os ataques contra o que queda en pé da vila son continuos–. "É para nos teren entretidos", dinos un deles, que como os demais non quere dar o seu nome. Aquí hai seis meses que non se moveu a liña de fronte. O día a día é un xogo de gato e ratón, de agocharse dos drons para que non detecten as posicións –oímos 2–, de disparar para dicir "non esquezades que estamos aquí" e pouco máis.
De vez en cando os rusos mandan patrullas de inspección "pero normalmente non volven ben", di un rindo. Un dos rapaces, que leva todo o rato fóra sentado nun tronco, non me saca ollo, non me mira ben, de feito intimídadame, mentres Andrii fala co resto. Eu, claro, non podo falar con ningún se non teño a meu compañeiro ao lado, cousas do idioma. Canto máis o miro máis nervioso me pon. Chega un momento que o malencarado saca un coitelo da funda que leva na cintura, mírao e mírame.
Dígolle a Andrii que temos que marchar, pero o meu compañeiro nin caso, segue a falar co resto, que se este é o médico, este o capitán... non se decata do que está a pasar. De súpeto o malencarado bérralle algo ao capitán, este fala con Andrii, que por fin me mira "temos que amosarlles os pasaportes e as acreditacións", pasámosllas ao que manda que case sen miralas dille ao tolo que todo está ok –que somos de fiar, imaxino que lle diría a o outro, que garda o coitelo–.
Cando xa nos despedimos o malencarado dame de verdade a man, como desculpándose por ter desconfiado. Eu cóntolle o que pasara a Andrii, que por suposto non se enterara de nada –pásanos de cotío– e rindo dime "non te preocupes ho, ese estaba bébedo". Non sei na mente de quen, alguén bébedo, desconfiado e con un coitelo é causa de risa.
Os soldados indícannos un barrio, viven tres velliños que de vez en cando lles preparan comida. É un barrio de edificios de 5 andares. Vladimir está sentado na porta dun deles, bérralle á muller a ver se podemos subir ver o que queda da casa, ela berra algo de volta "temos que agradar". Mentres agardamos un par de misiles pásannos moi preto, este preto do asubío que vos teño contado algunha vez, eu quedo en pé paralizado, cando me decato Andrii está tirado no chan berrándome por non terme tirado, coma sempre que pasan estas cousas danos por rir. O mellor de todo é que tiña o móbil gravando na man e puidemos revivir o asubiar de preto, esa risa tonta e a miña falta de reflexos unha e outra vez.
Vladimir e Larisa levan máis de 50 anos vivindo aquí. Él ten 79 anos ela, coqueta, non quere dicilos a súa idade. Teñen todo o edificio para eles, os seus gatos e un chihuahua ao que eu non me podo achegar –non caio eu ben neste lugar–. O piso cheira a leña queimada, fixeron unha cociña de leña cunha chimenea improvisada cara unha fiestra rota, fan a comida, quentan a casa e a auga todo no mesmo sitio, en Orikhiv hai meses que non teñen gas nin luz nin auga. Á metade do edificio fáltanlle paredes, pero eles din que non se han mover, tampouco teñen familia nin outro lugar onde iren.
Vai caendo a noite e aínda nos quedan uns cantos quilómetros que percorrer a toda presa, co casco e o chaleco postos e sen o cinto de seguridade, é a zona quente na que che poden chimpar un proxectil en calquera momento, así que despedímonos. Camiño do coche. a batalla –a uns 5 quilómetros– non cesa. No check point da saída despídense de nós, coido que aínda non entenden ben que carallo imos facer os xornalistas a sitios coma ese.
