Gori está a uns 70 quilómetros ao norte de Tbsili, a medio camiño entre ela e Tkhisvali, a capital de Osetia do Sur. Gori –50.000 habitantes– foi fundada no século XII polo rei David O Construtor, un dos maiores orgullos históricos de Xeorxia –o seu alcume dÃo todo–, quen aloxou alà a refuxiados armenios. En Gori naceu quen é probablemente o máis coñecido xeorxiano da historia moderna: Stalin, de feito hai un museo adicado ao autócrata –por contemporizar termos, xa sabedes, agora non se lles chama ditadores– e ademais queda a única estatua pública del en pé, polo momento...
Fun a Gori visitar un campo de refuxiados, non dos armenios de hai case mil anos, senón dos actuais. É un barrio de casas prefabricadas ás aforas da cidade que se construÃu coa axuda alemana trala guerra de 2008. Nel viven unhas 300 familias –asà contan aquà a poboación nas vilas–. Son casas humildes pero co preciso para viviren dignamente os que dun dÃa para outro tiveron que deixar todo o que tiñan para salvaren a vida. "Eu cheguei aquà con dúas crianzas de 2 e 3 anos e coa roupa que levaba posta", cóntame Kate Sadzaglishvili, que xa sabÃa o que era fuxir cando chegou dese xeito en 2008 a Gori.
En 1991, sendo una nena, xa tivera que fuxir da súa casa cos seus pais polo acoso que sufrÃa a poboación xeorxiana en Osetia. O seu caso é bastante común nesta zona fronteiriza –nin Xeorxia nin a comunidade internacional recoñecen a liña que separa esta parte do paÃs da que está ocupada polo exército ruso–.
Kate agarda poder voltar algún dÃa á súa terra "a ver que pasa en UcraÃna". É unha idea que me repite todo o mundo co que teño falado estes dÃas aquà e que vencella o seu futuro ao que pase do outro lado do mar Negro: "Se Rusia gaña seguro que han intentar vir por Xeorxia, se non, podemos pensar en recuperar as nosas casas, a nosa terra".
O meu condutor pola zona é Lasha, un rapaz de 28 anos e de sorriso perenne. "Se estás interesado neste tipo de cousas podo levarte á miña aldea", dime. "E logo?", pregúntolle eu. "Os rusos están a menos de mil metros das casas, o outro dÃa uns veciños equivocáronse de corredoira e foron dar con eles", dime rindo. "Ademais podo amosarche a estatua que lle fixeron a meu pai". "A teu pai?". "Si, é un heroe. Morreu na guerra de 2008". E aquà muda totalmente a miña viaxe pola fronteira.
A historia de Gela Tigisvili é a dun rapaz da aldea de Kodistkaro –arredor de 60 familias– que en 1991, con 19 anos, marchou loitar á guerra de Abxasia sen llo contar a seus pais. Logo alistouse no exército. Estivo en misións internacionais como a de Kosovo e en 2008 morreu na guerra de 5 dÃas contra os separatistas osetios e os rusos. O dÃa 8 de agosto de 2008 a muller de Gela –a nai de Lasha– chegou ás présas dende a capital onde vivÃan até a aldea dos pais do seu home, Gela non contestaba o teléfono.
Nunca máis o volveron ver. Agora saben que Ãa nun coche con outros 4 compañeiros, estaban a evacuar poboación civil cando os obuses rusos comezaron a caerlles preto. Abandonaron o coche, Gela non colleu nin casco nis chaleco protectores, só a súa arma. Os seus compañeiros salvaron do ataque, a el un anaco de metralla deulle no peito. Tardaron anos en recuperar e identificar o cadáver. Lasha sabÃa dende pouco despois de desaparecido que o seu pai morrera: "Meu tÃo, que daquela era policÃa en Gori, regaláralle un cinto de coiro feito a man, único, e por iso o recoñecera nunhas fotos canda moitos outros cadáveres.
Pero non foi até 2012 que puidemos facer a proba de ADN. Agora está aquà enterrado e os veciños construÃronlle este monumento", dime perante unha estatua ao seu pai preto do cemiterio. Tras dela, unha lembranza dos 30 veciños da aldea que morreran loitando na segunda Guerra Mundial nas filas do exército soviético, as voltas que dá a Historia. A aldea de Lasha lémbrame a calquera das nosas: casas aos lados das corredoiras, montañas verdes, prados, vacas, pitas e cochos; mesmo teñen barreños para os animais que antes eran bañeiras!
Non temos a exclusiva. Ketevan, a avoa de Lasha, amósame o álbum familiar e o cuarto que lle ten adicado a seu fillo morto cunha foto que o preside e as medallas que lle foron concedidas enriba dunha mesiña.
Ademais o goberno envÃalle flores a Ketevan todos os 3 de marzo, que é o dÃa da nai aquà en Xeorxia. Ela aÃnda conserva o que queda das deste ano. A propia familia de Lasha tivo que marchar das que eran as súas terras preto de Tkhisvali polas loitas entre as dúas etnias que viven neste territorio ao pés do Caúcaso, osetios e xeorxianos. Lery, tÃo d e Lasha, recÃbenos na súa casa uns metros máis abaixo da da súa nai. El era policÃa en Gori en 2008. "Cando os rusos ocuparon a cidade tivemos que fuxir, refuxiarnos en Igoeti, aquà preto".
Lery ten moitos amigos que están a loitar agora en UcraÃna, son moitos os xeorxianos que están aló. Pouco máis me quere contar este home de case dous metros de altura e con mans coma raquetas de tenis sobre a guerra. "Aquà doe moito falar deses temas", descúlpao Lasha.
Malia que lembrar a guerra e os desprazamentos forzosos doe en Xeorxia, ninguén fala con odio, nin sequera os familiares dos que morreron. "Mira, os tanques rusos chegaron á nosa aldea. Aquà un veciño topouse cun deles. Un soldado ruso saÃu e pediulle un cigarro, o meu veciño estaba tremendo de medo, deulle a caixa enteira, o ruso dÃxolle que non, que abondaba con un, meteuse no tanque e marcharon sen pegar un tiro", dime Lasha entre risas.
A súa avoa danos de xantar; sopa de polo, pan caseiro e cogombriños encurtidos, ademais de augardente e unha bebida que se fai macerando cereixas e que é tÃpica tamén en UcraÃna. "Ti come e bebe, non quedes con fame", dime Lasha servÃndome máis augardente, "eu non podo que teño que conducir".
Por unhas horas e malia o idioma, todo foi coma estar na casa. As vistas, os sons, os olores, algúns dos sabores e a familiaridade coa que me recibiron nesta aldea prestáronme moito. Os xeorxianos son xente afable. Esa idea de que o seu futuro está intimamente ligado ao que pase en UcraÃna déixame un corpo raro, parecera que vivan coa ameaza constante dun veciño avasalador. "É asÃ", dime Lasha xa de camiño á capital, "pero é algo que non está nas nosas mans, asà que a miña idea da vida é que hai que gozala minuto a minuto e sen rencor".
