De interiores e exteriores

A COLUMNA desta quincena vai sobre aquel vello exercicio de Barrio Sésamo: «aquí estamos dentro, aquí estamos fóra», e como o seguimos aplicando para todo tipo de etiquetas culturais. Pérez Reverte, a gastronomía contaminada, ucronías zombies, diásporas conxeladas e o pantasma da exoficción, que sobrevoa as librarías europeas desde o pentáculo francés.

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

GUSTO. En todas as partes as prazas son metáforas da diversidade do mundo, mesmo da gastronómica. Na de María Pita, na Coruña, conviven cousas tan diferentes como a Penela, coas súas infalibles tortillas estilo Betanzos e a carne asada ‘avoa-style’ coa Arallo Taberna, aberta polo grupo Alborada baixo o maxisterio de Iván Domínguez. Na Arallo —un algareiro banco corrido— Cristian Breijo, o cociñeiro ao mando, recibe cunha máscara antigases tóxicos no pescozo. Na carta indícase que alí se fai ‘cociña contaminada’. Se un supera esta dubidosa capa de márketing, obterá unha gastronomía excelente, mestiza por definición e substrato moi galego. Os dous lugares, a Penela e a Arallo, están cheos a rebentar. En que medida cruzarán clientes? Iso xa non o sei.

VISTA. Todos coñecedes ese clásico: ese rapaz ou rapaza que no colexio sempre proclamaba aos catro ventos o mal que lle saíra un exame e logo sacaba sempre notables ou sobresaíntes. Eran auténticos estrategas do prestixio social escolar. Lembreime dese arcano escolar lendo estes días ‘Falcó’, a nova novela de Pérez Reverte. Antes repasara algunha entrevista promocional que lle fixeran ao escritor. Describía o seu novo personaxe como «un tipo amoral, sen escrúpulos, sen ideoloxía; é un mercenario de si mesmo, un golfo, un vividor, un mullereiro, un asasino». E fíxome graza. Porque Falcó pareceume un tipo de máis moral, escrúpulos e decencia ca media para o tempo que lle tocou vivir. Iso é moi Reverte, e xa facía o mesmo con Alatriste. Na promoción esaxera a condición ‘malote’ do protagonista, pero no devalar da novela este se revela como un tipo tolerable. Non podes escribir bestsellers sen protagonistas que empaticen co público, agás se te chamas Stephen King.

OLFATO. A fermentación e envellecemento en ánforas está a ser unha auténtica moda no mundo do viño, no que a competitividade segue regras tan estrañas como divertidas: tes que innovar sendo o máis tradicional posible. De aí que volvan as ánforas, que están a ser un furor en adegas de toda Galicia. O Norte y Sur é o primeiro Ribeiro que se elabora en centenarias ánforas traídas do sur da Península. Probo cun dos seus promotores, Aurelio Vázquez, o 2014, e acontece algo interesante. Ao principio, no nariz, percíbense todos eses matices florais da treixadura: aí está ao Ribeiro. Pero no trago, o viño vólvese untuoso, con corpo, cunha robustez dun branco de Valdeorras, e non nos parece o ‘noso’ Ribeiro, fermentado en tanque de aluminio, pero ese gusto coñecido do Ribeiro non pasa de cuarenta anos. Iso lévame a pensar na idea de tipicidade. Que raio é iso? Onde remata o típico, o identificativo dun territorio e comeza o dun elaborador? Non seremos moi escravos dunha memoria gustativa de peixe? Iso si, ese viño é un canón. Próbeno.

OÍDO. Durante un día comparto conversas co xornalista irlandés Fintan O’Toole, editor do suplemento literario de The Irish Times e profesor en Princeton, entre outras moitas cousas. Fintan veu a Galicia a falarnos do seu comisariado da exposición ‘Ireland in 100 objects’, unha das inspiradoras da ‘Galicia 100. Obxectos para contar unha cultura’, que producimos no Consello da Cultura Galega e que se pode ver ata xaneiro en Afundación de A Coruña. Paseamos por unha Coruña espléndida e cruzamos as nosas diásporas. Fintan cóntame como a emigración estadounidense quere influír na Irlanda actual a base de diñeiro, operacións inmobiliarias e universidades privadas, pero a identidade cultural que traen de alá aínda pensa na terriña coma o país de brancos católicos e campesiños que xa non é, e que non se recoñece no país actual. Sobre isto último teño a mesma sensación coa emigración galega. Un país que habita dous tempos diferentes conforme a zona do Atlántico no que se viva, e que van facendo quendas ciclicamente. Hoxe Bos Aires, Caracas ou Newark continúan nunha Galicia saudosa dos anos 60. Pero nos anos 20, a Galicia americana estaba por diante da metropolitana.

TACTO. Resúltoume curiosa esta conversa porque uns días antes rematara a novela gráfica ‘Nosotros los muertos’, de Darko Macan e Igor Kordeyt, unha curiosa ucronía ‘steampunk’. Na fantasía de Macan e Kordeyt Europa non descubre América, América é conquistada case na súa totalidade polos incas e Europa, vítima dunha estraña peste negra, ve como morre toda a poboación e se converte en zombies. Todo un continente de non-mortos, no que cada persoa quedou no punto exacto da súa evolución. Ao emperador inca sedúcelle, malia todo, a idea da inmortalidade destes non-mortos, e aí comeza a historia. Pero hai algo interesante no traballo dos autores: mentres a súa fantasía excítase imaxinando unha América estraña, de sexo e violencia, dominada polos incas, Europa non merece a especulación dun devalar histórico distinto do que foi. A imaxinación, mesmo nalgo tan delirante como esta novela gráfica, é asimétrica.

MESTIZAXE. Jean Pierre Assouline protesta en Le Magazine Littéraire contra o auxe editorial en Francia da ‘exoficción’. Para o francés, «a biografía é o terreo da exactitude, a novela o da verdade. A medio camiño entre as dúas, a ‘exoficción’ parasítaas». Diriamos que a ‘exoficción’ é escribir ficción a partir de datos reais, inventarse episodios ocultos sobre persoeiros verídicos. Hainas sobre pintores: Monet ou Van Gogh, e mesmo científicos, Heisenberg. O fenómeno non é novo, pero está arrasando por lóxica: ten marca previa —unha personaxe famosa— e lixeireza —unha novela, non un ensaio biográfico—. Eu gosto da coctelería de xéneros literarios e non vexo mal o asunto de principio. Será ‘O encargo do señor Castelao’, de Luís Rei (Xerais), a primeira desta nova febre literaria, no país? Déixoo aos entendidos.

Comentarios