Mañá é o día grande da nosa cultura. En palabras de Xosé Luís Méndez Ferrín, presidente da Real Academia Galega, “polo seu carácter popular e participativo, o Día das Letras Galegas é a maior festa cultural de Europa”. Nesta ocasión, a xornada cumpre 50 anos de celebración e a RAG impulsa un amplo programa de actividades que concluirá cun acto final na praza coruñesa de María Pita.
O Día das Letras Galegas non culminará o 17 de maio, senón un mes máis tarde, o 16 de xuño. A Coruña, sede da RAG e cidade de fonda tradición galeguista, será o escenario final da celebración cun acto fantástico durante o cal unha representación de alcaldes lerá textos dos autores homenaxeados nestes 50 anos.
O escenario será a praza de María Pita, que aparecerá cultivada de forma simbólica por escolares procedentes de toda Galicia como unha horta de palabras, construída para a ocasión con follas de camelia e terra das casas de Rosalía e de Curros Enríquez.
A historia do 17 de maio
O Día das Letras Galegas penetrou no conxunto da comunidade e contribuíu á súa normalización. A través destes 50 anos podemos ver a nosa historia recente: franquismo final, transición á democracia e recuperación da autonomía e as liberdades.
A quen se lle ocorreu a iniciativa foi a Francisco Fernández del Riego e a Xaime Isla Couto, recentemente falecidos. Ambos, su-perviventes na Galicia interior daquel Partido Galeguista liderado por Castelao durante a 2ª República e promotores da Editorial Galaxia, conseguiron non só que a Real Academia Galega fixese súa a convocatoria, senón que esta non tardase en ser asumida pola poboación ata se converter na festa maior da cultura galega. Escolleron o 17 de maio de 1963 porque se cumprían cen anos da edición de Cantares gallegos de Rosalía de Castro, o libro fundacional do Rexurdimento e da literatura galega contemporánea.
O éxito do Día das Letras Galegas tampouco se pode entender sen a contribución dos partidos políticos que crean as novas xeracións, así como, e moi ligadas a estes, as asociacións culturais activas por toda a xeografía galega e mesmo na emigración.
O día estendeuse a amplas capas da poboación e ás novas xeracións e acadou plena celebración no ámbito educativo e no movemento estudantil dos anos sesenta e setenta. Así, a xornada do 17 de maio centrou cada ano un amplo programa de actividades con exposicións, recitais de música e poesía, conferencias e representacións de teatro, ata xerar unha dinámica que o franquismo non foi quen de frear.
Visto así en perspectiva, o Día das Letras Galegas é a iniciativa máis popular e de máis éxito da RAG. Se cadra, esta casa da lingua galega vive hoxe, da man do seu presidente, Xosé Luís Méndez Ferrín, e do seu secretario, Xosé Luís Axeitos, o seu tempo máis renovador e dinámico.
VALENTÍN Paz Andrade, a figura homenaxeada en 2012, está intimamente relacionado con Castelao, de quen foi o seu biógrafo e a quen lle dedicou o libro de poemas Pranto matricial, editado no exilio arxentino tras a morte do escritor, político e artista rianxeiro. Fundou e dirixiu o xornal Galicia, do que Castelao deseñou a cabeceira e as viñetas de humor gráfico que se editarían no libro Cousas da vida. Foi a súa unha vida dedicada ao progreso político e económico de Galicia. Político e empresario, este galeguista pontevedrés contribuíu decisivamente á autonomía galega.
