Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'
SI, ESTIVEN vendo ‘Cuarto milenio’, o programa televisivo de Íker Jiménez. Foi o domingo. Boto a culpa a que saíra canso de traballar, sen dúbida pesoume ao aire da noite, que estaba denso pola calor. Axudou a rabuñadura da soedade. Tampouco teño unha conciencia clara de que deba de darlle a vostede todas estas explicacións por asomarme a un espazo que ten moitos espectadores, que mesmo hai persoas que sintonizan. Ao cabo, soamente foron quince minutos mal contados; tal vez, vinte. Non mirei o reloxo, pero podo asegurar que non seguín o programa completo.
Iker Jiménez tratou, coma sempre, un asunto cotián. Como sabe revestilos de dramaturxia, parecen extraordinarios. A protagonista era unha nena de Valencia, de 5 anos, que mantiña unha relación intensa e constante cun amigo imaxinario. O director de ‘Cuarto milenio’ deslizou a idea de que os cativos poderían ter un «don» para comunicarse con persoas mortas. Insinuou que esa capacidade está sendo anegada polo sistema educativo. Como teño confianza no carácter científico e racional do ensino, pregunteime pola lóxica dos televidentes do espazo de Cuatro.
Acordei daquela das declaracións do secretario de Defensa norteamericano Donald Rumsfeld cando xustificou en 2002 que os seus tanques fosen rodar sobre Iraq; que rodasen concretamente sobre Iraq e non rodasen sobre outras dictaduras circundantes e non menos crueis nin menos exóticas. Nunha liña certamente inspirada no mito da caverna de Platón, Rumsfeld manifestou nunha comparecencia oficial unha teoría sobre o coñecemento da realidade. Argumentou que «está o coñecido coñecido: as cousas que sabemos que sabemos; o coñecido descoñecido: as cousas que sabemos que non sabemos, e o descoñecido descoñecido: as cousas que non sabemos que non sabemos». Como se descubriu anos máis tarde, Ramsfeld sabían que Saddam Hussein non tiña armas de destrución masiva, pero debeu de temer ao descoñecido descoñecido: que tivese armas aínda non coñecidas.
Os ignorantes non son unicamente políticos da elite mundial; mesmo hai rapaces dos suburbios de París, como os irmáns Kouachi, que non precisan do coñecido coñecido nin sequera do descoñecido descoñecido para matar. Pode comprobarse mirando ‘Je suis Charlie’, o documental, dos Leconte (pai e fillo). Dediqueille a medianoite do luns. A peza trata duns cómicos que traballan nun semanario francés provocando aos sectores máis diversos da sociedade: políticos, crentes, empresarios, pobres.. Mesmo levaron á portada ao ministro Fernández Díaz baixo o título ‘Ditadura jorgista en España’.
As súas bromas son agresivas ata o límite do comprensible. Irritan por doquier, pero os afectados non pasa de protestar ferozmente. A efervescencia do islamismo dende a guerra de Irak marcou que apuntasen cos seus lapises cara aos musulmáns. A primeira portada desa etapa representaba a Mahoma lamentando que o sigan «tantos idiotas». A resposta chegou vía correo electrónico: 900 mensaxes indignadas. Os debuxantes de Charlie Hebdo repararon en que trabaran no óso e centráronse nos chistes sobre musulmáns. En 2011 prendéronlles lume á sede do semanario. Como pode debuxarse en calquera sitio, seguiron facéndoo. En 2015 os irmáns Kouachi optaron por eliminar directamente os debuxantes para evitar a efectividade dun cambio de sede.
O motivo para os Kouachi, como para Rumsfeld, non era relevante. Decidiran dar unha saída dramatizada a unhas vidas opacas. Nada mellor que un espectáculo de ruído, furia e sangue filmado en directo.
A conclusión que tirei é que os cómicos tiñan medo, pero rexeitaron ceder na dignidade. Tampouco despois do atentado. Charlie Hebdo continúa existindo, aínda que tiveron que traballar na redacción de Libération. Mesmo souberon sobrepoñerse ata o punto de que Luz, despois de ver os cadáveres dos seus compañeiros, fixo a famosa portada cun profeta que chora e suxeita un cartel no que se le que ‘Todo está perdoado’.
Tomar pouco en serio as propias convicións é unha longa tradición francesa. O rei Francisco I (1494-1547) saía da cama da súa amante e, antes de volver á cama na que durmía a súa muller, pasaba pola capela de palacio para desvelar o seu pecado ao sacerdote máis madrugador. O monarca tiña claro a cama na que gozaba o seu corpo e a cama na que durmía a súa alma. Ao pasar polo confesionario favorecía o reencontro de corpo e alma.
A maiores de ‘Cuarto milenio’, estes días vin máis ciencia fición. Dediquei a noite do mércores a ‘Star Treck. La película’ (1979), de Robert Wise. O director introduce a desconfianza aos humanoides intelixentes. Ao primeiro da película, négaselle ao Doutor Spock unha condecoración en Vulcano por non lograr desfacerse integramente dos seus sentimentos. Non contento con esa humillación, o realizador faille dicir un monólogo sobre que «a vida sen sentimentos non ten motivo». Poida que os irmáns Kourachi fosen máis voluntariosos que o Doutor Spock, poida que lograsen tupir o filtro das emocións que envolve o noso cerebro. Xa dicía Albert Camus que «as emocións son máis honestas que os pensamentos» e eles non foron honestos cos motivos para asasinar cómicos.
Robert Wise sentiuse impelido a introducir na súa versión de ‘Star Treck’ ese discurso sobre a necesaria harmonía entre corpo e alma que xa atendía Francisco I cando se confesaba e mesmo acolleu Iker Jiménez ao falar da nena co amigo invisible. Teña en conta o lector que Robert Wise tamén dirixiu ‘Sonrisas y lágrimas’.
