O éxito converteu o sexo en explícito

O misterio da flor é para quen a colle

Henry Miller calificouse como "un sinxelo rapaz de Brooklyn" en ‘Trópico de Capricornio’. Viña de triunfar con ‘Trópico de Cáncer’ e aproveitou para definirse con humildade impostada. Xa non era un simple mozo de Brooklyn, senón un escritor que lograra o escándalo. E o éxito que o escándalo arrastra. A editorial Navona está completando a xeira de publicalo totalmente en español
Henry Miller en 1932
photo_camera Henry Miller en 1932

"SE O PERÍODO de Brooklyn foi a miña ‘temporada no Inferno’, o de París, especialmente entre 1932 e 1934, foi o das miñas ‘Iluminacións’", comentaba en ‘El tiempo de los asesinos’ (Alianza).Ese libro é un ensaio sobre Arthur Rimbaud, o seu modelo de escritor, o artista que se libera de compromisos e goza da vida como unha aventura. "Tan fondamente era o paria, o rebelde, o réprobo, que nada podería salvalo". Henry Miller, que se considera un mozo calquera do barrio neoiorquino de Brooklyn, onde naceu en 1891, sospeitaba que se non chega a embarcarse cara a Europa escapando do soto frío e tenebroso no que vivía, "tería acabado morrendo nun manicomio".


En ‘El tiempo de los asesinos’, Henry Miller expón que "como Rimbaud, eu odiaba o lugar no que nacera e odiareino ata a miña morte. O meu máis antigo devezo foi fuxir da casa, da cidade que detesto, do país e da súa xente, coa que non sente nada en común". Ao igual que reprocha ao poeta francés "como a maioría dos creadores, non aprendeu nada coa experiencia". E Miller non detectou que necesitase aprender nada da miseria e da incerteza que padeceu en París. "Son pobre, teño fame e son a persoa máis feliz sobre a Terra", escribe nunha frase moi semellante á que redactara Hemingway unha década antes para definir a súa vida na capital francesa: "Eramos pobres, pero moi felices".

Ao cabo, Henry Miller escoitou o consello do seu admirado Rimbaud: "Abandonádeo todo, partide polos camiños". Chegou a París nun momento serodio para experimentar, co horizonte dos 40 anos ameazando con deixalo precipitarse ao fracaso. Miller trataba de recrear o París da Belle Epoque, do champán, as perlas, o can can, o caviar e os brillos dourados dos que gozara a Xeración Perdida, os pioneiros que rexeitaran "o fogar americano: frío, austero, árido e xelado", como di en ‘Una pesadilla con aire acondicionado’ (Navona). Pero Hemingway, Fitzgerald, Dos Passos, Pound... estaban xa de volta.


Henry Miller coñecera ese París. Viaxara co talonario na man en 1928. Pagaba en dólares, cun cambio suntuoso a respecto do franco. Dous anos máis tarde, en 1930, sentíase axfixiado en Nova York. "En ningures coñecín unha humillación e unha degradación maiores ca en América", protesta en ‘Trópico de Capricornio’ (Bruguera, 1979). Na súa cidade, no seu país, séntese angustiado e tamén pusilánime. A súa segunda muller recoméndalle sandarse cunha travesía a París. June intúe que é unha cidade axeitada para o seu home. Regálalle a pasaxe. Henry acepta, pero advirte de que o destino será Madrid. Porén, viaxa en clase pobre, con dez dólares ben gardados no peto dereito. Debe desembarcar no Sena para seguir a España.


O escritor arriba a un París cotroso e ruín, no que as persoas máis xenerosas que atopa son prostitutas que lle fornecen de comida a cambio da misericordia que lles causa. O autor cóntao en ‘Trópico de Cáncer’ (Galaxia, 2006), que vén sendo a crónica dun home cunha punzada no estómago por falta de alimento. Ten fame de París, pero tamén padece a fame de París.


Ao primeiro da estadía conserva a dignidade.Visita a casa duns amigos, pais dun meniño, que están xantando un saboroso polo con arroz salvaxe. "Fixen como que xa comera, pero sería quen de arrincarlle o polo das mans ao bebé". Rematada a visita, sen lograr o seu obxectivo de xantar, atópase en "pleno mediodía co estómago baleiro na confluencia de todas as calellas retortas que atufan co cheiro a comida".


Logra solucionar o seu problema tras uns meses de padecemento. Senta nun café para escribir unha ducia de cartas dirixidas a senllos coñecidos cun texto idéntico: "Déixasme cear contigo unha vez por semana? Díme que día che vén mellor". A argallada funciona. "Non soamente me daban de cear... dábanme banquetes", rexistra en ‘Trópico de Cáncer’. Non faltan os extras. A maiores, "de cando en vez os atentos amigos agasállanme con cigarros ou algúns cartos para os meus gastos". Ás veces agradecía a tempada ceando de valde nunha casa e anunciaba que non volvería sen dar explicacións. Comportábase educadamente porque nada reprochaba pese a que "atopara un anfitrión mellor e podía soltar lastre" cos que lle parecían "un gran no cu".


A doazóns dos seus amigos —"unha panda de pirados"— permítenlle acudir ao bistró de Monsieur Paul, que ten habilitado "un cuarto traseiro como reservado no que se pode comer de fiado" entre "serraduras no chan e moscas a tempo e destempo», onde ten «o privilexio de intimar coas putas e os chulos que conforman o elemento máis sustancial da clientela de Monsieur Paul".

Na capital de Francia, aínda que recoñece en pasaxes de ‘Trópico de Cáncer’ que "o principal é comer", busca algo máis ca un "silencio supremo e basicamente europeo". Cruzara o Atlántico cara ao leste na procura dun aura intelectual nun Paris que percibe como "un escenario artificial, un escenario xiratorio que lle permite ao espectador seguir todas as fases do drama", un escenario no que el busca "ler nas paredes onde viviu Zola e Balzac e Dante e Strindberg e todos cantos nalgún tempo foron algo. Todo o mundo vive aquí nun momento ou noutro. Ninguén ‘morre’ aquí’", argumenta en ‘Trópico de Capricornio’.

En París fornece a súa mítica. Ao pouco da súa chegada, "cando sabía o que era patear as rúas con fame e medo á Policía, cando aínda non fixera ningún amigo, circunstancia non tanto deprimente como desconcertante, xa que en calquera lugar do mundo no que me perdera era doado atopar un amigo", cede ao "impulso" de entrar na pensión Orfilia e solicitar ver o carto no que vivira o escritor sueco August Strindberg. Logo de saír da hospedaxe, inicia unha reflexión "sobre o sentido daquel inferno sobre que Strindberg describira tan desapiadamente", logrando explicarse "o misterio de por que el e outros —Dante, Rabelais, Van Gogh, etc.— peregrinaron a París". Entendeu daquela por que a cidade "atrae aos alucinados, aos tolos, aos grandes maníacos do amor".

Henry Miller proclama ao longo da súa obra unha fascinación por Europa, pero ocasionalmente se deixa convencer pola decepción. "Europa está saturada de arte, pero non ten o espírito libre e san dos Estados Unidos". Valora de Goethe que "foi o máis se lle achegou", pero non se couta e reprocha ao escritor alemán que "foi un cidadán respectable, un pedante, un aburrido". "Goethe era a fin dalgo. Withman é un comezo". Xunto a Withman, sitúa a Rimbaud, e por riba únicamente a Dovstoieski.

O escritor de Nova York asegura que "nós que por doquier buscamos a aventura queremos darvos vastos e estranos dominios nos que o misterio da flor é para quen queira collela".

Definíase como "un simple rapaz de Brooklyn que se prepara, cos pés no escritorio para escribir ‘obras fortes, obras por sempre incomprensibles’». Engadía que «non falo ‘lóxico’, falo ‘xeneroso’".

Comentarios