Hai un prado por tras do cemiterio de Ribadeo que lle din California. O valado traseiro da necrópole servía aos rapaces da posguerra para acurtar as tardes. Nos xuntoiros lían novelas do Oeste (imaxino que Zane Grey, Marcial Lafuente Estefanía e algo desa literatura industrial na que devoraba o carpinteiro do meu barrio). Nesas novelas sempre se falaba de California, un lugar no que o sol caía coma unha bola de lume. Como na pradaira do cemiterio tamén quentaba o sol a eito, os ribadenses acabaron por alcumala así.
Venecia era a California para os ‘beach boys’ contemporáneos de Shakespeare. El nunca coñeceu a cidade italiana, mesmo é probable que nunca saíse de Inglaterra (se desbotamos unha posible viaxe a Dinamarca coa súa primeira compañía), mais ambientou entre canles a desacougante vivencia de Shylock, ‘O mercader de Venecia’, que logo recuperaría Philip Roth en ‘Operación Shylock’, aínda que fale de si mesmo e non do comerciante veneciano.
Shakespeare debía de mirar exotismo étnico en Venecia, porque o seu Otelo tamén toleou alí nun proceso moi semellante ao de Gustav Von Aschenbach, o vello homosexual de ‘A morte en Venecia’. Mann recorreu ao namoramento do seu protagonista cara un mozo dun balneario veneciano para contar o seu propio namoramento dun camareiro noviño do Sanatorio Wald, en Davos (Suíza). A paixón polo raparigo empuxouno a suspender a escrita de ‘A montaña máxica’ para botarse a contar o trauma que o queimaba,a súa tirapuxa entre o mozo e a súa familia, que o acompañaba.
Hai tamén unha Venecia real pola que, dende os tempos líricos de Petrarca («rica en ouro e máis en fama») ata os criminais de Donna Leon, pasaron milleiros de escritores. Non vou referir o paraíso que describiron porque é difícil abstraerse da beleza e a singularidade dunha urbe construída con canles e pazos. Unicamente Goethe puxo a feder Venecia, e, fíxoo, porque lle fedían as rúas.
Pero esa Venecia era doada de contar, malia que Henry James asumira que «non se pode escribir nada orixinal sobre ela». Agora a cidade empezou, tras séculos de quietude, unha mudanza radical que ten a súa ponte de partida na que tendeu Santiago Calatrava sobre a Gran Canle, a primeira que se ergue en 125 anos. Unha vez aceptada esa necesaria innovación estética, o aspecto de Venecia vai transformarse e, canda el, o xeito no que vai ser percibido polos escritores. ¿Pode unha infraestrutura mudar o destino literario dunha paisaxe? ¿Deixará de ser Venecia o nome de cidade máis enxalzado literariamente? En California vai seguir brillando o sol, mesmo para quentar nos libros escuros de James Ellroy.
A esperanza cifrounola Jean Paul Sartre : «Venecia é unha cidade moderna agochada no interior da cidade antiga».
