OK Computer / Ok Notok

Quero control manual

Hai dúas décadas, Radiohead coñeceu o éxito e con el a voracidade do negocio da música. A banda británica denunciou a alienación con 'OK Computer' (1997), un disco que cuestionou a fe na tecnoloxía e axitou o rock alternativo, e que agora se reedita

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

O AIRBAG FOI patentado por Mercedes o 23 de outubro de 1971. A marca xermana tardou cinco anos en desenvolver un sistema de seguridade baseado nunha bolsa de fibra sintética que se enche de nitróxeno en 30 milisegundos —a 400 quilómetros por hora— cando un sensor eléctrico rexistra un impacto severo. O primeiro coche en ofrecer o dispositivo foi o Clase S W126, no 1981. Pero a democratización do airbag chegaría na segunda metade dos 90, cando a maioría de firmas do sector automobilístico o incorporou aos seus turismos. Na década da fin da Guerra Fría —e tamén da Historia, segundo os gañadores do conflicto—, a normalización do saquiño salvavidas significou un episodio máis dunha escalada tecnolóxica que só causou estupor no intre en que un grupo de científicos británicos anunciou que fora quen de clonar unha ovella.

No 1987, Thom Yorke, un adolescente británico, tivo un brutal accidente de coche coa súa moza. A parella librou por pouco e Thom desenvolveu co tempo un medo atroz aos automóbiles. Sen embargo, a primeira reacción foi de euforia por ter sobrevivido á violencia. Daquela, o rapaz daba os seus primeiros pasos como compositor de cancións na banda que fundara dous anos antes cuns amigos do colexio privado de Abingdon, en Reino Unido. O sentimento ficou ata que Yorke pensou que era o intre de gravar unha peza sobre aquel susto. Pasou dez anos despois, cando Radiohead —Yorke, os irmáns Greenwood, Ed O’Brien (guitarra) e Phil Selway (batería)— rexistrou OK Computer (1997), a súa obra mestra. E malia que o turismo no que viaxaban os namorados non tiña airbag, o músico creu que aquel saquiño de nitróxeno tan de moda era unha boa metáfora para expresar outra cousa, aínda que non sabía que.

Así comeza o mito do rock alternativo dos anos 90, cun riff desacougante de Johnny Greenwood e unha programación de batería electrónica, que introducen ao superheroe. "Da vindeira Guerra Mundial/ dunha navalla xigante/ nacín de novo", proclama o protagonista. O baixo de Colin Greenwood anda ao seu aire, só chega cando van 32 segundos da canción e abdica de cumprir calquera función rítmica ata case o final da peza. "Dun veloz coche alemán/ é incrible que sobrevivise,/ o airbag salvoume a vida./ Dunha explosión interestelar/ volvo para salvar o mundo", canta Yorke, todo o exultante que lle permite o seu falsete, entre anxelical e febril. E Airbag reflicte a euforia dunha sociedade que agardaba que a tecnoloxía a redimise, unha aposta que deviría en pesadelo.

Á altura de 1997, as cousas non podían ir mellor —a priori— para Radiohead. Convertidos nunha promesa do rock desde que no 1992 publicaran Creep, unha melódica oda ao autodesprezo que triunfou nos Estados Unidos, impulsados pola acollida do soberbio The Bends (1995), os mozos de Abingdon tiñan a confianza da súa discográfica. Cando tocou preparar a seguinte entrega, o selo puxo 110.000 euros para a gravación. Era unha fortuna, pero por aquel entón a lucrativa industria do disco aínda non albiscaba a treboada que viría dous anos despois, cando dous rapaces de Virginia crearon Napster. Ademais de poñer unha boa suma de diñeiro, a disqueira deixoulles elixir a un produtor de confianza (Nigel Godrich) para rexistrar o álbum. A banda desfrutaba da mel do éxito, pero tamén sufría as presións do negocio da música. No 1995 ofreceron 177 concertos, un cada dous días, ao abrir os recitais de R. E. M., entón unhas megaestrelas. No verán do 1996 acompañaron a Alanis Morrissette na súa xira por Norteamérica, cando a cantautora de Ottawa viña de alcanzar a fama con Jagged Little Pill, o disco máis vendido dese mesmo ano. Entre 1993 e 1998 só tiveron un mes de vacacións.

A explotación laboral ensuciou un disco que os rapaces presumían optimista —"estou escribindo cousas alegres", dixo Yorke a un xornalista do New Musical Express—. Tamén contribuíu ao seu oscurecemento o lugar elixido para gravar. Radiohead rexistrou OK Computer en Saint Catherine’s Court, un misterioso castelo do 1490, propiedade da célebre Doutora Quinn. "Calquera persoa interesada en pantasmas pasaba pola casa. Houbo quen dixo que vira á miña defunta nai cun vestido azul a camiñar a través das paredes para ir ao cuarto de baño", explicou Jayne Seymour á Rolling Stone. Un dos que sentiu a presenza dos espíritos da mansión foi o propio Yorke, que asegura que percibiu "a alguén ao lado" ao interpretar algunhas cancións. A enorme vivenda era, chea ou baleira, un espazo singular para a música. "Ten catro segundos de reverberación", precisou a actriz.

"É un deses temas nos que nunca sabes onde está o ritmo", escribiu o músico Martin Courtney para a revista Uncut

Sexa pola falta de descanso ou polas alucinacións de Saint Catherine’s Court, OK Computer converteuse nunha denuncia da alienación, no lamento duns rapaces abrumados pola tecnoloxía, pola velocidade da vida moderna. Cara a segunda canción, Paranoid Android, o protagonista de Airbag comeza a sentir a claustrofobia. "Por favor, pode parar o ruído? Tento descansar/ das voces de aves non natas que hai na miña cabeza", entoa Yorke. A peza leva ao ouvinte por diferentes seccións, espazos, durante os seus seis minutos e 27 segundos de duración. Let Down remite á vida do quinteto británico durante a travesía do éxito: "Transportes, autopistas e tranvías,/ arrincan e detéñense,/ despegan e aterran,/ o baleiro dos sentimentos". "É un deses temas nos que nunca sabes onde está o ritmo", escribiu o músico Martin Courtney para a revista Uncut. "Por moito que a escoito nunca podo averiguar cando vai entrar a batería. As guitarras semellan desconectadas do resto do grupo, e sen embargo hai melodía, hai texturas", asegurou o líder de Real Estate. Certamente, da convencional estrutura de Creep ao xogo de caixas chinas que é o álbum media un abismo; o que abriu Radiohead cando estirou os límites da música de guitarras. Houbo quen se precipitou por el.

Pero a aposta da banda non supuxo romper co pop. No Surprises, que entra á primeira escoita, é unha nana que poderían cantar uns Beach Boys exhaustos, co corazón "cheo coma un vertedoiro". A desesperada letra de Yorke, á procura de luz (ou de "silencio"), fantasea con "derrocar o goberno" porque "eles non falan por nós". Postos en contexto, os versos adquiren outras connotacións, xa que Tony Blair acababa de chegar ao poder no Reino Unido, abrindo unha época de promesas. A furiosa Electioneering, escrita a partir duns textos de Noam Chomsky, afirma o espírito ácrata do disco: "cando eu vou cara diante, ti vas cara atrás/ e nalgún lugar nos atoparemos", arenga o vocalista, coma se fose un político, con toda a ironía do mundo. Karma Police, cunha base acústica, denuncia a estupidez, a esa xente que "zumba coma un frigorífico", que é "como unha radio mal sintonizada".

Quizais a obra mestra de Radiohead aínda teña algo que dicirnos

A capa do artefacto, a cargo de Stanley Donwood, remitía a un nó de autopistas transitado por humanos feitos de néboa, baixo un fondo branco. O título, á Guía del autoestopista galáctico (1978), á radiocomedia de Douglas Adams. Nun intre da novela, o ordenador dunha nave especial di que é incapaz de combater os mísiles que se achegan. "OK, computadora", responde o piloto, "agora quero control manual".

Vinte anos despois da súa publicación, cunha sociedade máis dependente da tecnoloxía cá dos anos 90, o OK Computer merece alomenos unha revisión. Cal foi o seu valor? Primeiro, o de axitar un xénero, o rock alternativo, e lembrar que os seus propósitos eran lexítimos: facer música popular sen caer no convencionalismo. Segundo, o de suscitar debate, traer a Orwell de volta na era dourada do capitalismo. "Por un lado, foi o primeiro álbum de rock en case dúas décadas que se atreveu a poñer sobre a mesa o tema da alienación urbana", afirmou Bharat Azad, de The Guardian. "Por outra banda, deixounos a Coldplay", bromeou o crítico. Quizais a obra mestra de Radiohead aínda teña algo que dicirnos. "Ei, tío! Baixa o ritmo", canta Thom Yorke en The Tourist, "idiota, baixa o ritmo". Esas son as últimas palabras que se oen no álbum. Despois vén a calma, e despois, a publicidade do Spotify.

Comentarios