Vicente Risco morre como María Estuardo

Otero Pedrayo e Risco xogaban a decapitar raíñas inglesas e Napoleón, a construír fortes

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

TEMO QUE Vicente Risco levou o seu amor polos mitos demasiado lonxe. "O meu pai cría no Deaño como persoa", revela o seu fillo Antón en Risco segundo Risco (Galaxia), o libro de conversas con Arturo Lezcano.

Os mitos son útiles na infancia, para explicarte o mundo cando aínda non tes suficiente cultura científica. Os amigos do meu barrio, cando nenos, xogabamos ás guerras dos nosos antergos. Duraban pouco tempo. Nada máispoñernos, empezaba a discusión sobre se Medea, a filla do rei da Cólquide, foi raptada polos argonautas gregos cando se achegou á praia para mercar xoias ou se namorou do capitán da expedición. Heródoto non o deixa claro e, como non había internet, toda a nosa fonte era un libro do historiador de Halicárnaso que eu levara clandestinamente da biblioteca do meu tío Santiago.

Os libros para cativos escaseaban daquela. Tiñamos que botar man deses textos initelixibles, pero fabulosos, nos que o tráfico marítimo no Mediterráneo Oriental era denso e un tanto inconsciente porque, a dicir de Heródoto, estaba inzado de monstros que devoraban os mariños.

Na infancia de Risco a carencia de lecturas resultaba aínda máis fonda. Otero Pedrayo cóntalle a Víctor Freixanes en Unha ducia de galegos —recuperado por Galaxia– que el e máis Risco –que naceron, é sabido, no mesmo edificio da rúa da Paz en Ourense— xogaban a recrear unha e outra vez un libro de debuxos que contaba a historia de María Estuardo, a bela raíña escocesa que leu poesía en francés ata que a súa primea Isabel a mandou ao cadarso. Otero non explica quen decapitaba a quen, pero podemos supoñelo.

A concepción de Risco, bastante acertada, era que os galos eran un país culto en comparación con aquela España gobernada por sarxentos toscos, blasfemadores e mascadores de tabaco


Risco botou en falta unha biblioteca maior durante toda a vida. O seu fillo conta que, de cando en vez, exasperaba e fantaseaba con ter cartos "para alugar un camión e ir a Francia para cargalo de libros". A súa concepción, bastante acertada, era que os galos eran un país culto en comparación con aquela España gobernada por sarxentos toscos, blasfemadores e mascadores de tabaco. "Polo menos, os militares franceses saben escribir", aseveraba.

Supoño que se refería a Napoleón, que era quen de combinar a brutalidade dos húsares coa delicadeza dos poetas. Pero ben podería ter escoitado falar de Jean Lartéguy (1920-2011), autor de novelas como Os centurións, sobre a guerra de Alxeria. Latérguy comenzou a súa carreira nas armas e nas letras escapando da Francia ocupada polos nazis cara á España franquista, onde foi detido e recluído nun campo de concentración. Aos nove meses deu escapar "entre dous sacos de arroz". Estivo combatendo en África ata que decidiu seguir a súa guerra contra o baixiño de Ferrol e buscou un contacto no maquis. O contacto era un axente dos servizos secretos, un erro que lle custou novos períodos de cárcere. Unha vez liberado, reintegrouse no exército francés, que o mandou a combatir en Corea en 1950. As crónicas sobre a Guerra de Indochina valéronlle o premio periodístico Albert Londres, o máis prestixioso do seu país.

Albert Londres (1884-1932) foi un dos primeiros xornalistas en escribir sobre colonialismo. Tras asinar reportaxes que denunciaban a compravenda de rapazas europeas para ser prostituídas en Bos Aires, marchou a Sanghai co propósito de investigar o tráfico de armas co que empresarios franceses, ingleses e alemáns alentaban as guerras coloniais.

Despois dun ano de reunir datos nuns cadernos negros que levaba sempre repartidos polos petos da súa roupa, embarcouse de regreso a Francia para redactar unha serie de traballos que o situarían enfronte dos homes máis poderosos de Europa. O barco atracou un atardecer no golfo de Adén para recoller pasaxeiros. Ás dúas da madrugada declarouse un incendio en proa, na zona do camarote 6, onde durmía Albert. Había dous focos de lume.

No agradecemento do Premio Albert Londres, o militar e escritor Jean Latérguy comentou que "seguín o final dos grandes imperios coloniais, a época era fascinante, era o derrube dun mundo".

No comezo desa época atopamos a Napoleón. O historiador francés Max Gallo conta no voluminoso Napoleón (Planeta) a chegada de Buonaparte con dez anos á Escola Real Militar de Brienne. A cada infante deixábanlle unha parceliña de terra para que cultivase e coñecese a vida labrega. Ese costume estaba inspirado no neorruralismo que afectou á burguesía de París. Buscaban un contraste pastoril a toda a barbarie que estragara a cidade durante a Revolución. Os compañeiros cavaron e sementaron. Napoleón tamén, pero antes chantou uns paos arredor da súa chousa para protexela.

Hai dous anos, Max Gallo confesouse: "Crémomos inmortais e non o somos. A palabra 'inmortalidade' é unha sorpresa difícil de rexeitar". Cando expresou iso non estaba pensando en Napoleón nin noutros colosos sobre os que escribiu ( Robespierre, Garibaldi ou Xulio César), falaba de si mesmo tras anunciar que padecía parkinson. Morreu o pasado mércores.

Comentarios