Los arquitectos sugieren un concurso público para restaurar el Pazo de Lourizán

Destacados profesionales coinciden en que el inmueble debería protegerse desde el punto de vista patrimonial y abrirse a la ciudadanía una vez que se rehabilite para recuperar su esplendor, aunque el entorno que rodea la finca esté ahora mucho más degradado que en sus orígenes
Escalinata y fachada principal del Pazo de Lourizán. FOTO RAFA FARIÑA
photo_camera Escalinata y fachada principal del Pazo de Lourizán. RAFA FARIÑA

"Moitas ideas sobre a mesa". Eso es lo único que ha dicho por ahora la Xunta de Galicia sobre sus planes para poner en valor el Pazo de Lourizán una vez que, si todo sale según lo esperado, la Deputación le transfiera la titularidad de este espacio, algo que podría materializarse el próximo año si no surgen impedimentos.

Pero, ¿qué usos le esperan a esta joya patrimonial que albergó entre sus paredes momentos clave de la historia de España? ¿Se abrirá a la ciudadanía una vez que se rehabilite? ¿Se conservarán todos sus elementos arquitectónicos? ¿Se actuará también en su entorno? ¿Se gestionará de manera exclusivamente pública o se suscribirá algún tipo de acuerdo con una entidad privada?

Son muchos los interrogantes abiertos y, ante todos ellos, arquitectos e historiadores plantean varias sugerencias que las administraciones deberían tener en cuenta para darle a este espacio el trato que merece.

La primera es la protección patrimonial del inmueble y su entorno, tanto por su valor arquitectónico como histórico y botánico. Según explican los expertos, al Pazo de Lourizán no se le debería dar ningún uso que choque con esa premisa básica.

La segunda es que se debería recuperar para la ciudadanía, es decir, que los pontevedreses y los visitantes puedan disfrutar de este espacio y conocer así su impresionante historia.

La tercera es que su restauración y la definición de sus usos debería ser abordada desde un punto de vista multidisciplinar, pues si este enclave tiene importancia arquitectónica, también la tiene artística, histórica, botánica, paisajística e incluso agroforestal.

La Asociación de Amigas e Amigos do Museo de Pontevedra propone que se implique a la ciudadanía para decidir sobre el futuro uso de este espacio tan emblemático

Y, teniendo en cuenta todo lo anterior, también sugieren que lo mejor para sacarle el máximo partido a su rehabilitación es convocar un concurso público de arquitectura, de manera que se puedan reunir las mejores ideas de los profesionales del gremio para elegir la más adecuada.

Entidades como la Asociación de Amigas e Amigos do Museo de Pontevedra, que lleva años denunciando el estado de abandono del Pazo de Lourizán y reclamando su rehabilitación, propone, además, que se implique a la ciudadanía para decidir sobre el futuro uso de este espacio tan emblemático.

Allí se negoció la rendición con la que se perdió Cuba
Además de su importancia arquitectónica, el Pazo de Lourizán también tiene un enorme valor histórico. Allí se negociaron las condiciones de la rendición española en la guerra hispano-estadounidense, ratificadas en el Tratado de París de 1898 y por el que España perdió Cuba, Puerto Rico, Filipinas y Guam.
No en vano el que fue su propietario, Eugenio Montero Ríos, ocupó numerosos cargos de relevancia, entre ellos el de presidente del Consejo de Ministros en 1905. Por ello, el Pazo de Lourizán fue reformado para darle el aspecto de un edificio institucional y por él pasaron personalidades de todo signo, tanto políticas como de la Casa Real y mandatarios extranjeros, tal y como apunta AMUPo.

"O primeiro é que se protexa o pazo para evitar que se fagan obras que non o respecten"

 

Ernesto Vazquez-Rey, presidente de AMUPo. FOTO ARCHIVO
Ernesto Vázquez-Rey, presidente de AMUPo. ARCHIVO

La Asociación de Amigas e Amigos do Museo de Pontevedra (AMUPo) ha vuelto a instar a la Xunta de Galicia a gestionar la declaración del Pazo de Lourizán como Ben de Interese Cultural (BIC) para garantizar su protección desde un punto de vista patrimonial.

Tal y como explica el presidente de la entidad, "parécenos ben a transferencia, pero o primeiro é que se protexa o ben. Hai que facer unha inversión e unha rehabilitación integral do inmoble, pero se este non ten valoración patrimonial e protección xurídica, poderían levarse a cabo obras que non tiveran sentido ou que non respectaran o contido e incluso o continente do propio Pazo. Iso é o primero".

Sobre los posibles usos que se le podrían dar a este espacio, AMUPo plantea que "tería que organizarse unha especie de concurso ou incluso facer partícipe á cidadanía para decidir o uso ulterior que se lle puidera dar, entendendo que calquera uso que se lle dea non desvirtúe o pazo nin a estrutura que se conserva del e que a finalidade que se lle poida dar non sexa incompatible con el".

Tal y como recuerda Vázquez-Rey, todo esto es "a visión que quixemos dar co primeiro estudo que fixemos sobre o pazo en 2018 e agora, á vista de que foron aparecendo máis documentos e máis datos ao longo do tempo, pretendemos volver urxir á Xunta, que agora vai ser a súa titular xurídica, para que inste dunha vez a declaración de BIC con categoría de Monumento, porque é moi importante que teñamos antes de nada unha protección sobre o propio ben para que todo o que se faga sexa acorde coa lexislación en materia de Patrimonio. Do contrario,  non sabemos o que pode saír de aí. Temos exemplos noutros edificios públicos que non nos gustaría revisitar no Pazo de Lourizán", advierte.

"Podemos facer cousas novas, pero non debemos esquecer nin deixar caer o patrimonio"

Xosé Fortes. Historiador. FOTO ARCHIVO
Xosé Fortes, historiador. ARCHIVO

Xosé Fortes todavía recuerda cómo era el Pazo de Lourizán y su entorno cuando él era niño.  "Aquilo era un paraíso. Eu tiña 7 ou 8 anos e, cando viña aos baños,  dende Estribela ía sempre alí. Arredor do Pazo había moitísimos frutais, era un verxel. En setembro recollían as mazás cunhas pértigas para que non se mazasen e despois gardalas nos faiados e as que caían no chan non as recollían e dábannolas a nós. A min, aquelas mazás xigantes e saborosísimas parecíanme un luxo asiático", rememora. Por eso lamenta que "hoxe en día aquelo non é o que foi". "Eu lembro aínda que diante da entrada do pazo había pequenas praias nas que eu me bañaba, pero hoxe está Celulosas, así que aquielo pasou de ser absolutamente idílico a ser medianamente idílico. É dicir, é idílico na parte só terrestre, mentres que antes estaba ao pé do mar". 

Por todo ello, dice, el planteamiento para la recuperación que en un futuro emprenda la Xunta de Galicia, "ten que ter en conta o espazo da finca, o conxunto, a orientación e, sobre todo, a posta en valor do magnífico pazo que alí hai, que foi obra de Montero Ríos, unha obra tan magnífica que case o arruína". 

El historiador señala que esa rehabilitación es muy necesaria, porque "é unha desgraza que estea así de abandonado". "O patrimonio que temos é o que máis debemos coidar", apunta. "Podemos facer cousas novas, pero non podemos esquecer nin deixar caer o patrimonio que hai; e abandonar un tan importante como este Pazo de Lourizán non pode ser. Neste país a piqueta xa fixo  demasiados estragos na idade contemporánea. A ver se os profesionais urbanistas lle crean un bo contorno a este magnífico pazo e idean unha boa forma de facelo útil para algún tipo de actividade, porque é un lugar extraordinario", concluye.

"É un proxecto tan potente para Pontevedra que o hai que estudar con grupos  multidisciplinares"

Teresa Taboas. Arquitecta. FOTO ARCHIVO
Teresa Taboas, arquitecta. ARCHIVO

"É un proxecto tan potente para Pontevedra que o hai que estudar con grupos multidisciplinares para poder ter a mellor resposta en canto ao programa arquitectónico e ao uso que se lle vai dar. Eu creo que este edificio merece un exercicio de  pensamento, de ideas e de trato, pola importancia que ten. É unha tarefa que hai que abordar desde un punto de vista multidisciplinar e con moito acougo". Así lo indica Teresa Táboas, que plantea que la historia del Pazo de Lourizán permitiría crear en él "un museo vencellado á ría", pero también podría albergar otros usos que lo pusiesen en valor tal y como se merece, si bien el "hándicap" de tener delante las instalaciones de Ence, que ahora lo separan del mar, limita sus posibilidades, explica la arquitecta.

"Simplemente o feito de que se poida poñer en valor é unha noticia fantástica para Pontevedra"

"Este é o gran pazo da ría de Pontevedra, unha edificación emblemática de altísimo valor arquitectónico e histórico, non só no ámbito de Galicia, senón de toda Europa polos tratados e cuestións que alí se debatiron; e ademais ten esa relación coa illa de Tambo ao estar enclavado nun sitio espectacular, na desembocadura do Lérez. O lugar escollido para construílo, como espazo xeográfico, non puido ser mellor, pero é un gran descoñecido porque quedou agochado polas instalacións de Ence e ese é o hándicap que ten, porque a nivel arquitectónico o valor é incalculable", apunta.

"Se non fose o caso de estar Ence, se todo ese espazo fose unha praia como era cando se fixo esta edificación, incluso se podería facer nel un gran hotel como os que hai noutras cidades a carón do mar. Aquí iso é máis complicado por onde está. De non ser así, en calquera outro enclave europeo, sería un gran hotel, porque o valor paisaxístico é incalculable. Pero simplemente o feito de que se poida poñer en valor é unha noticia fantástica para Pontevedra".

"Lo mejor es que desarrollen un concurso abierto a todos los arquitectos, lo más plural posible"

Anselmo Villanueva, presidente de la Delegación del COAG. FOTO ARHIVO
Anselmo Villanueva, presidente de la Delegación del COAG. ARCHIVO

El presidente de la Delegación de Pontevedra del Colexio Oficial de Arquitectos de Galicia (COAG) tiene claro que lo mejor para restaurar el Pazo de Lourizán es que la Administración que se encargue del proceso convoque un concurso de ideas abierto a todos los arquitectos que quieran presentarse. 

"Es una oportunidad para que desarrollen un concurso público de arquitectura para aprovechar ese espacio para la ciudadanía, un concurso al que se puedan presentar todos los arquitectos que lo deseen, no solo algunos por invitación, y que de este modo se haga una puesta en valor de un patrimonio tan rico. Lo que interesa es que sea un concurso abierto y lo más plural posible", afirma Anselmo Villanueva, que felicita a la Xunta y a la Deputación por "ponerse de acuerdo" para iniciar por fin el proceso de transferencia de este espacio con el objetivo de recuperarlo y ponerlo en valor. 

El Pazo de Lourizán, recuerda el presidente del COAG en Pontevedra, "fue cuna de la flor y nata de un Gobierno del Estado, cuando estuvo Eugenio Montero Ríos en el poder, y allí se firmó incluso alguno de los tratados más importantes de España en su momento".

De hecho, añade, antes de que se construyese Celulosas y otros elementos que fueron deteriorando ese espacio, "esa zona que une por la costa Mollavao y Marín estaba destinada a ser la zona residencial principal de Pontevedra. La primera playa de arena estaba en Mollavao y a partir de allí se extendía un arenal magnífico en el que se reunía la flor y nata de la sociedad. Lo que hoy es el colegio Sagrado Corazón de Os Praceres era un hotel de veraneo". Ahora, toda esa línea costera "es una carretera totalmente degradada", lamenta. "A partir de Manuel del Palacio, Pontevedra tiene olvidada toda esa zona y hay que ponerla en valor con un plan urbanístico".

"Debería ser un lugar público para que a xente vaia e se decate da diferenza entre o belo e o feo"

César Portela. Arquitecto. FOTO ARCHIVO
César Portela, arquitecto.  ARCHIVO

"Debería ser un lugar público, onde se permitise o acceso a todo o mundo, para que a xente se decate da diferenza que hai entre facer cousas ben feitas e bonitas e cousas desastrosas e mal feitas; que a xente vexa como a arquitectura pode non destruír a natureza, senón enriquecela e sublimala, que é o que fai o Pazo de Lourizán".

Así lo dice César Portela, quien califica de "fantástico" que por fin se den pasos destinados a acometer la rehabilitación de este espacio, tal y como prometieron los representantes de la Xunta de Galicia en el acto celebrado esta misma semana con los responsables de la Deputación de Pontevedra, actual titular de este espacio.

Además de ser restaurado, este histórico edificio "debería de ter un uso, porque as cousas, ademais de bonitas, teñen que ser útiles"

"Todo o que se faga para recuperalo como se merece paréceme moi ben", indica este galardonado arquitecto, que apunta que el Pazo de Lourizán "non é un pazo galego, pero si un palacio" rodeado de un "precioso xardín botánico" y "ao mesmo tempo é un expositor de arte e de beleza, tanto de arquitectura, como de escultura, de especies forestais e de paseos". Es, según añade, "un lugar marabilloso rodeado de toda esa porcallada de  Eucaliptais sen control e da ría medio desfeita", así que "salvar iso é unha obriga e unha sorte para todos os cidadáns". 

Con respecto al entorno del inmueble, César Portela recuerda que hace décadas "este palacio tiña en fronte unha praia que se chamaba Os Praceres, que agora desapareceu, e vistas á ría". "Eu lembro ir co meu avó a pasear alí sendo un neno e desde alí desfrutabas da ría e emocionábaste", explica. Según añade, además de ser restaurado, este histórico edificio "debería de ter un uso, porque as cousas, ademais de bonitas, teñen que ser útiles". En esta línea, reitera que tendría que convertirse en "un lugar para que a xente pase por alí e se decate da diferenza que hai entre o belo e o feo".

Comentarios