SEMPRE crítica e afiada, Inma López reflexiona na súa última novela sobre a verdade e a mentira. Un tema tan complexo que nin ela mesma atopaba as palabras ao principio do proceso de escritura, ata que un feito na súa vida resultou ser o punto de partida.
Acaba de recibir o premio da Crítica. É o mellor recoñecemento da súa carreira?
É un premio moi importante, e un deses aos que unha non se presenta. Por tanto, é un premio que sorprende e alegra, pero facer un ranking de galardóns non é moi xusto. Un dos premios que máis me alegrou ter recibido foi o San Clemente, que conceden estudantes de secundaria. Aquel ilusionoume especialmente porque o dan os lectores, pero este tamén porque é un premio das persoas que len criticamente. Eu, como crítica de teatro, sei o difícil que é escoller. Ademais, chega nun momento moi importante: este foi o libro que sufriu a pandemia. Publicouse en febreiro de 2020 e 15 días despois xa estabamos confinados. A pesar de non poder facer promoción, encontros con lectores e presentacións, que as críticas e críticos decidisen lembrar a novela foi moi especial.
Valora máis un recoñecemento do público que un dos expertos?
Non, os expertos son o público. Son formas de ler moi diferentes. Ambos criterios son moi importantes para a actividade das creadoras e creadores.
Canto de realidade hai na novela?
Ten un arranque real: o punto de partida, no que se conta o encontro dunha xornalista cun home que a cita para facerlle ver a súa visión dunha condena por abuso á súa filla é real. O que fago é unha recreación de algo que me aconteceu a min mesma. Pero é só iso. O caso, a vítima e as diferentes relacións familiares son totalmente imaxinarias. Cando estaba comezando, hai xa bastantes anos, quería falar da ética, da verdade e da mentira, pero non atopaba a maneira de canalizar esos temas que quería tratar. Entón para min ese encontro con aquel home foi un pistoletazo de salida, obrigoume a tomar posición. Foi unha decisión política.
Ademais deste suceso real, que outras fontes de inspiración tivo á hora de escribir?
Moitas. A novela ten moitos puntos de vista e temas diferentes. Trata o ascenso da ultradereita, por exemplo, pero isto foi escrito bastante antes de que Vox obtivera 55 escanos. Pero de algunha maneira xa había, en moitas de nós, unha necesidade de reflexionar sobre o que estaba acontecendo en España. Por suposto tamén me interesaba moito falar sobre a violencia no ámbito familiar, que é o xerme da trama. Son moitos temas que acaban confluíndo.
Hai intencións reivindicativas nas páxinas do libro.
Para min, sempre. Non creo nunha escrita non comprometida, o cal non significa que haxa que escribir panfletos. As persoas que escribimos temos un altofalante en cada un dos nosos libros e intervencións públicas. Hai que aproveitalo para pór o foco pausado que non teñen os medios de comunicación en determinadas reflexións de actualidade. A literatura debe aspirar a que a esas persoas que pasan varios días ou semanas lendo as nosas novelas, estas non lles pasen como un simple soplo de aire, como un simple entretemento.
Como foi escribir sobre temas tan escuros como o é o abuso familiar?
O complicado non foi tratar o tema en si, porque tomei esa distancia que me permitiu a análise. O que pretendía coa novela era xerar unha lectura incómoda, de reflexión. Quería levar ao lector a un lugar no que non se atoparía de non ler a novela, que lle fixese pensar que todos pasamos por situacións como esta e que tomar partido non é una opción, senón un xesto de responsabilidade. Por iso tratei de enfocar o libro cruamente, mostrando todos os puntos de vista e obrigar aos lectores a tomar unha decisión e ver as consecuencias desa decisión. Se está disposto a crer a versión dun violador, iso ten unhas consecuencias tanto éticas como políticas.
Pasou por ese sentimento de incomodidade que trata de espertar no lector?
Escribín dende unha convicción ética moi clara. Dende una posición feminista clara, dende a miña idea persoal de que as mulleres teñen que recibir sempre a comprensión e o apoio. Vivimos moitas veces nunha falacia na que "a presunción de inocencia o é todo", e si, pero é unha garantía xurídica. Eu, como individuo social con opinión, podo non pre- sumir a inocencia de ninguén; o que podo presumir é a condición de vítima. Ás veces disfrazamos a presunción de inocencia de equidistancia, e a equidistancia ao final adoita prexudicar ás vítimas.
Como escritora, ten un posicionamento social moi claro. Cre que no mundo do arte falta ese carácter ou valentía para falar abertamente de temas como este?
Hai de todo. Hai unha literatura, igual que na televisión ou cine, liñas e xéneros que optan por unha vía máis descomprometida. Tamén hai un espazo comercial no que os consumidores teñen o dereito a non estar continuamente pensando. Pero ten que haber ese espazo no que se atope a reflexión. Son as escritoras as que teñen que tomar a decisión persoal de saber ata que punto van posicionarse. Rosalía de Castro dicía "daquelas que cantan as pombas e as flores, todos din que teñen alma de muller. Pois eu que non as canto, de que a terei?". Non creo que teña que cantar ás pombas e ás flores, haberá que facer algo máis.
Como Rosalía de Castro, non creo que teña que cantar ás pombas e ás flores, haberá que facer algo máis
Hai moitos autores que si toman posición, e reciben críticas e ataques polos que salen prexudicados incluso economicamente.
Iso forma parte das decisións e compromisos que unha ten. Ás veces pronunciarse e erguer a voz implica asumir certas renuncias. Non teño problema en asumir as consecuencias, que moitas veces son castigos. Pero cando recibimos eses castigos, case sempre nos reafirmamos en que fixemos o correcto. Se nós non dicimos certas cousas, quen as vai dicir?
Que está a ler agora?
Agora mesmo, unha obra entre autoficción e memoria de Janette Winterson, que se titula ‘¿Por qué ser feliz cuando puedes ser normal? Estouna disfrutando moitísimo. Son das que len moitas cousas ao mesmo tempo, e tamén estou con ‘As malas mulleres’, de Marilar Aleixandre, que é unha novela magnífica.
