Froita en caixas de medicamentos

Dúas ou tres veces por semana atraveso Lugo para comprar clementinas ‘feas’ e tomates Rebelión

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

NOS ANOS SESENTA o meu pai cometía a insensatez de apañar percebes nas mareas vivas de setembro. Aínda lembro o salitre tentador e o temor de velo desaparecer entre as rochas de Esteiro. Soxulgaba a súa vida á ditadura das ondas altas. Coller percebes no medio do perigo era a súa rebelión contra a rutina. Xa na mesa, trataba de concienciarnos como os últimos exemplares dunha especie que se extinguiría coa década dos 70: o homo degustador de comida. "En el futuro, os alimentaréis con píldoras de colores que no sabrán a nada", ameazaba para que degustásemos conscientemente os seus percebes.

O meu pai equivocouse na forma, pero non no contido. As froitas e as hortalizas non se compran en caixas de medicamentos, pero a industria puxo tanto esforzo en facelas bonitas que lles anulou o sabor. Así que, dúas veces por semana, cruzo a cidade de extremo a extremo para atopar unhas clementinas feas cheas de verrugas que son unha gloria, e uns tomates que saben, inesperadamente, a tomate. Chámanse Rebelión porque o revolucionario na horta é a autenticidade.

O venres estiven mirando o álbum ilustrado Sementes (Xerais), no que Sonia García Vidal debuxa unha sociedade industrializada con radicalidade, na que as persoas se alimentan de "pílulas que imitan todos os sabores, todas as cores e formas dos alimentos dos que xa non nos lembramos". Pero lembran "un aroma que as pílulas non teñen", tal e como acontecía na distopía setenteira do meu pai. Eu tamén lembro o cheiro dos morangos silvestres e do pirixel que medraban no xardín traseiro da casa.

Cadroume ler sobre distopías estes días. A fin de semana andei con O centro do labirinto (Xerais), a novela na que Agustín Fernández Paz traza un mundo do 2054 na que todos falan inglés e carente de fronteiras que é rexido por un goberno único. Nas marxes dese territorio regulado hai grupos de persoas que loitan por vivir na diversidade de idiomas e de xeitos de comportarse.

O xoves, antes de percorrer Lugo dunha banda a outra na busca do sabor, erguínme á hora na que abren os mercados de froita e fixen outra lectura distópica: Primera página. Vida de un periodista 1944-1988 (Debate), as memorias de Juan Luis Cebrián.

Teño unha visión contradictoria de Cebrián. O meu sogro era amigo do seu cuñado Payel, o militante do Partido Comunista que lle prestou o Bentley cor crema para que fose á voda de Jesús de Aguirre con Cayetana de Alba. O meu sogro adoitaba acudir á casa de Payel nas medianoites frías do Madrid tardofranquista. Ás veces, subían un par de andares e compartían o wishkey con Juan Luis Cebrián. O meu sogro caracterízamo como un home sensato e coloquial. A visión oposta venme da lectura das cifras que disque cobra como presidente de Prisa.

Norman Mailer describía o periodista como "alguén que pode contarche dez boas historias na barra dun bar". E Juan Luis Cebrián conta nas súas memorias dez boas historias ambientadas nesa utopía estragada por Franco que foi o fascismo en España. Eu, que soamente vivín unha década baixo a contrarreforma do ferrolán, valoro ás veces senon tería sido preferible o triunfo dos falanxistas. Polo menos, Dionisio Ridruejo estudiara a Dante e a Petrarca, e tiña inclinación a batirse en duelo romántico de pistolas contra monárquicos e conservadores. Franco atesouraba as lecturas obrigatorias da Academia Militar de Zaragoza —coa súa carga de melancolía polo imperio onde non se poñía o sol— e padecía propensión á crueldade.

Segundo Cebrián, houbo dúas figuras franquistas e galegas, Juan José Rosón e Manuel Fraga, que viron nel un elemento interesante para achegar forzas na demolición do réxime. Payel, o cuñado comunista, animouno a entrar no baluarte franquista "ya que no eres de los nuestros", porque había que situarse para o futuro.

Juan José Rosón designouno para dirixir os Informativos de TVE. Soamente lle pediu que lle escribise unha carta ao herdeiro de Franco, Arias Navarro. Na mañá antes de ocuparse do cargo, o político de Becerreá citouno nunha cafetería. Rosón recolleu a misiva orixinal e cambiouno por un folio dobrado en catro que quitou do abrigo. No novo texto, Cebrián declaraba asumir "sin reservas los logros de Franco". "Es solo un formalismo y lo importante es la tarea que tenemos por delante", garantiulle instándoo a asinar. Había que acalmar a besta.

Como director de Informativos non tardaría en recibir de modo clandestino unha copia dun informe confidencial no que os servizos secretos valoraban a súa xestión baixo o título de La subversión comunista en TVE.

Manuel Fraga aparece varias veces en Primera página. Conta o periodista que "el empeño estelar de Fraga era sacar El País a la calle", cando era embaixador en Londres. Franco impediuno ata novembro de 1975, ao ter que ceder por unha casa de forza maior. O deseñador do diario foi o alemán Reinhard Gäde. A maiores de organizar xornais, Gäde coñecía a España á que chegara. "Un buen periódico necesita un pequeño toque de fascismo", aconsellou a Cebrián.

Gäde non se equivocaba. Ás oito da mañá do 4 de maio de 1976, segundo saíu o primeiro número de El País, espertouno unha chamada irada de Fraga: "¡Este no es el periódico que queríamos, no es un periódico liberal!".

Comentarios