Aunque es innegable el carácter comercial que ha adquirido el Día de la Madre, convertido, como la Navidad, San Valentín o el Día del Padre, en una fecha-trampa- en la que resulta casi imposible no sucumbir a los reclamos de los escaparates, lo cierto es que tampoco es fácil dar esquinazo a la nostalgia y poner freno a los recuerdos que, inevitablemente, invitan a reflexionar, aunque solo sea unos minutos, sobre la figura de las mujeres que con trabajo, amor y también renuncias allanan el camino de sus hijos hacia la vida adulta. Por eso, más allá del marketing, vale la pena utilizar este día -aunque solo sea uno- para demostrar -con o sin regalo material- el amor, cariño y agradecimiento hacia las madres.
Además, a los más críticos cabe recordarles que el Día de la Madre está amparado por la historia. Así, los primeros orígenes de esta celebración se remontan al Antiguo Egipto, donde la diosa Isis, conocida como ‘Gran diosa madre’, era objeto de culto y homenaje con tintes simbólicos y mitológicos. Algo parecido sucedió en la Antigua Grecia con la diosa Rea, madre de los dioses del Olimpo; y durante el Imperio Romano, donde durante tres días se rendía culto a la diosa Cibeles con ofrendas florales.
Los primeros orígenes del Día de la Madre se remontan al Antiguo Egipto
El primer antecedente del Día de la Madre en Europa, con una vertiente más humana y semejante a la actual, data del siglo XVII en Inglaterra. A día de hoy se celebra en todo el mundo, aunque las fechas varían. La más común es el primer o el segundo domingo de mayo, con excepciones importantes, como el caso de Argentina (tercer domingo de octubre), Noruega (segundo domingo de febrero) o Reino Unido (cuarto domingo de cuaresma). La celebración del Día de la Madre en España, el primer domingo de mayo, coincide con otros países como Hungría, Lituania, Portugal y Sudáfrica.
Así pues, aquí mañana las madres serán las protagonistas. Comidas familiares, regalos y probablemente más besos y abrazos de los habituales servirán como pago a tantos años de cariño, de cuidados, de enseñanzas, de apoyo incondicional... Todo ello en cantidades industriales y sin fecha de caducidad, porque si hay un cargo vitalicio ese es el de madre. Ninguna se jubila, ni dimite. Ni siquiera saben lo que es una excedencia.
Todas ellas, desde las más jóvenes a las más veteranas, merecen un homenaje y reconocimiento a su gran labor, especialmente es unos tiempos en los que la conciliación de la vida familiar y laboral se ha convertido en una misión peligrosa y casi imposible.
Valentín García Bóveda, secretario de la Fundación Alexandre Bóveda; Carmela Silva, presidenta de la Deputación de Pontevedra; Bea Campos, actriz; Alberto Oubiña, concelleiro de Normalización Lingüística; Rafa Cabeleira, escritor, y Jennifer y Jessica Lores, futbolistas del Poio Pescamar rinden homenaje a las suyas.
"Se houbo, hai e haberá no mundo unha misión de paz, esa é a dunha nai"
Valentín García Bóveda ► Fundación Alexandre Bóveda
Á mesma hora que a rotativa imprime estas letras ti xa adoitabas estar desperta e ergueita, nun difícil e eficaz horario daquelas incomprendido para nós, como tantas outras cousas entre fillos e mai.
So o paso do tempo, chocar con esas pedras que inutilmente avisaches que nos íamos atopar, e ter ese fillo que aclara e pecha o bucle da longa, crúa e paciente aprendizaxe á que os fillos someten ás nais -e viceversa-; soamentes esas insignificantes cousas, fan que poida escribir esta carta con lograda empatía. Confeso, que xa pasado un ano e agora sabedor do que conleva a crianza dun meniño, e cheirando o recendo do que aínda me agarda, debo engadir admiración. Máxime cando ese un se multiplica por catro.
Unha carta á miña Bóveda. Á nosa bóveda. A esa nai que é Bóveda ao cadrado. Por unha banda á bóveda biolóxica que se repuxo dunha vida áspera e sen pai, e adoptando o exemplo da súa propia nai, acabou sendo ela ás dúas figuras. Tamén á bóveda arquitectónica que sostén á familia. Por arriba e por abaixo. Como estrutura apropiada para cubrir espazos amplos con pezas pequenas. Que nai non é bóveda, pois?
Unha carta á miña Bóveda. Á nosa bóveda. A esa nai que é Bóveda ao cadrado»
Reparo -ao tempo que o escribo e con medo a acertar- en que a derradeira carta que che debín enviar, foi aló no 1996 cando estaba de misión da ONU entre Bosnia e Sarajevo. Seguro que dando conta dunha serie de mentiras piadosas, das que tanto nos contamos entre as bambalinas do teatro que ás veces a vida é. Algo do que tamén xa me avisaches e cedo aprendín. Contarche a ti -para que á súa vez lle contaras á túa nai- as bondades do eufemismo de ‘Misión de Paz’ que non é máis que agochar a verdade de que señores armados se adican a controlar que outros señores menos armados non masacren a un pobo aínda menos armado, ou incluso desarmado. Pero sen violencia, oiga.
Se houbo, hai e haberá no mundo unha misión de paz, esa é a dunha nai. Sempre armada de paciencia e en permanente alerta. Con todos os sentidos agudizados e percibindo o perigo antes de que este sequera agrome. Meu caro perigo, que difícil existencia estando ti aí.
Alí, na guerra, onde as vidas nada valen, decateime de que para vós o valen todo. Todo por riba da vosa. Pero claro, sodes mamás. É o normal como mulleres e o levades facendo tantos séculos que perdeu o valor que ten. E para máis fastidiar, nos chega o culto solar. O culto ao masculino, e con el, calquera home que fixera o que fai unha nai, ten como mínimo unha rúa. Pode que unha relixión. Incluso unha con Estado propio. E vós cun día. Moito feminismo fica por reivindicar.
A nai como crenza. Como comportamento antisocial nesta masculina sociedade. Como relixión anual fronte a un día de descanso. Non devezo de entender nada máis. Teño fe en ti.
Querémosche mamá.
"Ti intuías que o mundo no que vivías tiña que ser cambiado"
Carmela Silva ► Presidenta de la Deputación de Pontevedra
Benquerida nai,
Pídeme Diario de Pontevedra que te escriba unha carta. Penseino durante un rato porque son moi celosa da miña intimidade, pero decidín que o ía facer porque mereces que che faga un recoñecemento público.
Quero nesta carta facer a túa semblanza, a semblanza dunha muller boa. Unha muller que naceu en 1926 nunha aldea de Lugo, en Arquide, na Fonsagrada. A túa vida non foi fácil, a vida das mulleres era dura naquela época. Dixéronche que non falaras na túa lingua, porque non era una lingua de «xente elegante», pero ti seguíchela usando. Que ben soan as palabras cando ti as dis!
Tiveches que traballar sen estar asegurada e, ademais, sacar adiante o teu fogar con escasos recursos. E fixéchelo, con valentía e coraxe. Tamén che dicían que calaras, que asumiras o teu rol sen protestar, pero ti protestabas sempre. Non es de calar! Es, ao teu modo, unha rebelde con causa.
Rumoreábanche que a vida das mulleres tiña que ser unha vida de sufrimento e resignación pero, nai, dixeches que non, que tiñas dereito a ser una persoa feliz. Querían que non protestaras fronte ás inxustizas e non deixaches nunca de berrar contra elas. Quixeron que creras que o teu destino era nacer, vivir e morrer no mesmo lugar, pero subiches aos lombos da liberdade e viaxaches. Ti intuías que o mundo no que vivías tiña que ser cambiado e educaches a dúas fillas libres. Aínda te preguntas de onde nos vén a nosa forza?
Hoxe, con 92 anos, sigo sorprendéndome da túa garra, da túa vitalidade
Benquerida nai, ti es desas galegas rexas ás que a ditadura e unha sociedade machista quixeron dobregar. Non o conseguiron. Esa é a túa maior vitoria. Hoxe, con 92 anos, sigo sorprendéndome da túa garra, da túa vitalidade. Emociónome cando te miro co teu bastón saír á rúa a manifestarte a favor da suba das pensións, a favor da igualdade das mulleres, ou subirte a un coche e facer case tres mil quilómetros para ir a ver ao teu neto a Turín.
Nai, ti es a forza da túa familia, o piar, a corda na que aferrarnos. Busco palabras para rematar esta carta pero non hai dicionario para todo o que significas para min.
Así que remato dicíndoche grazas. Quérote, ‘mai’.*
*mai: así se di na Fonsagrada.
"Eu só quería estar coa miña nai e dende o seu colo descubrir o mundo"
Bea Campos ► Actriz
Mamá. Ti fuches o meu berce e es a miña casa. Es máxica, sábelo? Pois por se non cho dixen nunca voucho dicir hoxe que me deixan un anaquiño de periódico, e xa de paso, voullo contar a todo o mundo.
Señores e señoras, nenos e nenas... María Campos é unha artista moi grande, todos a coñecedes pola súa faceta como actriz pero ademais... Escribe historias, pinta murais, fai ilustracións, compón cancións, cose, canta e engaiola a nenos... E non só iso, tamén dirixe obras de teatro, produce espectáculos e ademais é unha filla, unha nai e unha avoa marabillosa.
Ela atopa solucións a tódolos problemas, coida de todos nós eficazmente cun sorriso nos beizos e unha alegría contaxiosa.
E xa postos vouvos contar un par de segredos.
Eu de pequena so quería estar coa miña nai e dende o seu colo descubrir o mundo. Ela arrolábame e cantaba cancións inventadas de gatos cameñós e ratiños preguiceiros. Moitos anos despois, esas cancións convertéronse nun libro disco e agora moitísimos nenos de Galicia cantan a banda sonora da miña nenez. O Canta Connosco! de Migallas Teatro.
Ser a túa filla é unha fermosa aventura. E eu tiven a sorte de compartir aventura con Tamara, a miña irmá maior. Ahh, graciñas tamén por traela a ela a este mundo. Tamara é... Tamara é xenial. E tamén é unha mamá marabillosa.
Ela coida de todos nós eficazmente cun sorriso nos beizos e unha alegría contaxiosa
Cando éramos pequenas, Tamara, mamá e eu viviamos en San Xurxo de Sacos. Alí, rodeadas de natureza e o pe dunha fonte, está a nosa casa. Un lugar máxico de muros de pedra e fríos corredores, unha estancia perfecta para vivir aventuras. Nese lugar de conto tamén habitaba a nosa segunda mamá Celsa da Fonte, máis coñecida como a Mamina. A Mamina é a nosa avoa e a mamá de todas. A Mamina ensinoume a coidar a terra, a abrir o rego, a segar a man chea... E moitas outras cousas.
E o lado da gran casa da fonte hai outra máis pequena, máis fría e máis estreita, a casa da nosa terceira mamá, a tía Pilar. Unha muller pequena e emprendedora, a primeira empresaria da familia. Montou unha froitería en Marín, vendía mazas, peras e produtos da horta. Ela foi unha muller de conto. Diríavos máis dela, pero esa é outra historia.
Tamara e eu vivíamos en San Xurxo e alí da man da nosa nai vivimos grandes aventuras. As tres xuntas iamos de excursión coas cabras ó coto, pintábamos debuxos e facíamos os deberes cun pato subido a mesa da cociña. Preparábamos biscoitos, facíamos disfraces coa roupa vella e abríamos a porta da casa ós veciños que viñan xogar con nós. A nosa mamá tamén daba pasantía no verán e alí, nunha casa vella, ensinou a escribir a moitos nenos. Ensinoulles Historia, Xeografía, Matemáticas, poesía... Tiña unhas metodoloxías moi innovadoras, creativas e artísticas inventadas por ela mesma... Recordo que lle ensinou a un neno a facer as vogais coa masa do biscoito.
Ela ensinábanos xogando. E agora que o penso, moitos dos xogos que inventou con nós forma parte da esencia do traballo que agora fai no Pazo da Cultura de Pontevedra. Alí, arredor de 200 nenos acoden semanalmente ás súas clases, nas que aprenden a xogar, pintar, actuar e descubrir o mundo.
Mamá es máxica, quérote moito. Grazas por ser a nosa mamá.
"Agardo que, se chego a ser pai, sexa a metade de bo ca ti"
Alberto Oubiña ► Concelleiro de Pontevedra
Cando me pediron que escribise algo para acompañar a nosa foto pensei..., Que complicado! Mais unha vez diante do ordenador, amontóanseme as cousas para agradecer, para contar... E máis para agradecer todo o que fixeches e fas por min. Dende pequecho, por coidarme e ensinarme valores tan importantes como o respecto, a tolerancia, a honradez, a importancia da responsabilidade ou da lealdade. Dende logo, non debeu ser fácil para alguén coma ti, que con 19 anos xa estabas aguantando os meus choros, berros, crebradeiros de cabeza e, como non, as miñas travesuras... esa é outra! Papá quería un neno traste, e vaia se o tivo. Creo que non lle quedaron ganas de volver pedilo! E falador. Diso non quedei escaso. Comecei a facelo moi novo... e non calei.
Tamén houbo momentos de abafo para ti, seguramente. E viñeron cando comecei a andar, que o facía por todos lados: por riba de muros, das árbores, nas casas das veciñas, polo monte detrás do can mentres medio Pintos se preguntaba onde estaba... Cousas que pasan cando tés a sorte (coma min) de ter nacido nun lugar onde podes descubrir tantas cousas marabillosas ao saír da porta. Que llo digan ao pobre can, que estaba farto de terme subido ás súas costas ou tocándolle a trompeta!
Nos estudos, tiven a oportunidade de formarme canto quixen co voso apoio. Foi importante o esforzo para poder levar adiante os estudos e vós sempre estabades aí para darme a man. Dende pequeno, ensinándome as letras, que o ‘m’ co ‘a’ fai ‘ma’, e que se o xuntas dúas veces fai esa palabra que tanto me gusta pronunciar ‘mamá’ e que tantas cousas boas trae á miña mente. Tamén cando sumabamos e restabamos debaixo da viña no verán... ou cantando a táboa de multiplicar. Pasaron os anos e viñeron exercicios máis difíciles. Cando precisei axuda sempre vos tiven aí, ás veces para cousas máis difíciles e outras para algo que pode parecer tan sinxelo como ensinarme que, aos problemas de matemáticas (coma todos os da vida), hai que darlles unha volta, velos dende outra perspectiva e tratar de afrontalos doutro xeito. E criticalos. Non todo é o que parece.
Tamén me estabas a ensinar que as mulleres deben ter os mesmos dereitos ca nós
Vou camiño de rematar sendo consciente de que, o que hoxe conto aquí, non o fago habitualmente en público, pois ti tamén me ensinaches a importancia da discreción. O dereito á intimidade. O dereito a facer coa miña vida o que me dea a gana e a respectar que o resto tamén pode facelo. A poñer en valor as decisións propias. Tamén me estabas a ensinar, non sei se conscientemente ou non, que como é obvio, isto non é só aplicable aos homes, que as mulleres deben ter os mesmos dereitos ca nós e que por ese mesmo motivo temos que traballar da vosa man para que así sexa.
Agardo, se chego a ser pai, sexa a metade de bo ca ti.
Grazas unha vez máis. Por ser, por estar, por todo. Grazas.
"No perdía la sonrisa mientras tú le llenabas de cacharros la casa"
Rafa Cabeleira ► Escritor
A nuestras madres les comprábamos los regalos en la tienda de Mucha, cada uno a la suya. Éramos niños, manejábamos poco dinero y teníamos prohibido pasar del transformador eléctrico que delimitaba la frontera entre Campelo y Lourido, así que aquel ultramarinos con vocación de grandes almacenes era nuestra única oportunidad de corresponder con algún detalle material al amor incondicional que nos profesaban. En una estantería de madera, entre los cirios para los difuntos y las cajas de arenques, estaban las figuritas de porcelana. Eran unas cursiladas de impresión, delicadas, brillantes y espantosas, pero en aquel entonces nos parecían esculpidas por el propio Bernini, así que contábamos las monedas, hacíamos cálculos y atacábamos la compra como amantes encendidos: «¿Me la puedes envolver para regalo?», fue la frase que más repetimos dentro de aquellas cuatro paredes durante muchos años: luego empezamos a fumar.
Durante días las escondíamos en algún cajón que nosotros considerábamos secreto a pesar de que cada mañana aparecía perfectamente ordenado, como si a nuestro paso siguiera un viento cálido de armonía y pulcritud. Era una figurita de mierda envuelta en un papel psicodélico pero cada pocas horas la cogía y manoseaba hasta cansarme, siempre imaginando la sonrisa de mi madre cuando arrancase el envoltorio y comprobase el magnífico gusto que atesoraba su muchacho. Luego la devolvía al cajón, cada vez más arrugado el papel; la cubría con calcetines, o lo que fuera, y me metía en la cama con la conciencia tranquila y la autoestima por las nubes. Yo era un hijo de la hostia pero casi nadie se daba cuenta porque disimulaba muy bien, esto era así.
Yo era un hijo de la hostia pero casi nadie se daba cuenta porque disimulaba muy bien, esto era así
El Día de la Madre estaba señalado en rojo, era fácil de comprobar en cualquier calendario, también en aquellos con fotos de playmates ligeras de ropa. No era el mejor formato para marcar con un círculo una fecha tan señalada pero insisto en que éramos niños, pelados de dinero y limitados geográficamente, así que cada uno se apañaba con lo que podía. Esa mañana nos peinábamos solos y abusábamos de la gomina, aunque mucho menos que de la colonia. Salíamos del baño como si nos hubiesen gestado en una placenta de Nenuco y nos dirigíamos al cajón para recoger el regalo y sorprender a mamá antes de que se levantase de la cama. Siempre era la primera en levantarse pero, ese día en concreto, por alguna extraña razón, se apoltronaba entre las sábanas y siempre la agarrabas por sorpresa.
La abrazabas, le dabas dos, tres o cuatro besos y entregabas aquel pequeño tesoro que te había costado unas 300 pesetas, aproximadamente. Ella lo abría, ponía ojos de animalillo maravillado mientras le daba vueltas a la figurita de aquí para allá hasta que se levantaba de la cama y la acomodaba sobre algún mueble, siempre en algún lugar preferente donde todo el mundo pudiera verla, al lado de otras figuritas igual de bizarras.
Así, y con el paso del tiempo, aprendí que esa es la verdadera demostración del amor incondicional de una madre: que no perdían la sonrisa mientras tú le llenabas de cacharros la casa.
"Gracias mamá, nos has criado de la mejor de las maneras"
Jennifer y Jessica Lores ► Jugadoras Poio Pescamar
Desde el primer momento en que decidimos que darle patadas a un balón iba a ser nuestra vida, tú estuviste ahí. Desde que llevarnos a entrenar implicaba bajar andando, cargando con todas las cosas y esperar a que acabáramos, tú estuviste ahí.
Desde que decidimos que el fútbol sala iba a ser prioridad, siempre anteponiéndolo a casi cualquier cosa, tú estuviste ahí, sin poner pegas, respetando y apoyando nuestra decisión.
Porque nuestra madre se estudia la clasificación, no se pierde ni un solo partido, lo vive tantísimo que nos llega a estresar, porque sí, la escuchamos desde la pista. Porque solo nosotras sabemos cómo vive nuestros triunfos, y cómo sufre con nuestra derrotas. Porque si algún día dejamos el fútbol sala, nos deshereda.
Desde que decidimos que el fútbol sala iba a ser prioridad, tú estuviste ahí
Porque aunque no demostremos, sabemos lo orgullosa que estás de nosotras, porque el deporte, al fin y al cabo, es sinónimo de salud, y porque toda madre vela por eso.
Porque nuestra madre, y por supuesto con Papá, han sacado adelante a una familia numerosa. Porque recién casados emigraron a Estados Unidos para trabajar, allí nací yo, Jenny. Tres años después, ya en Galicia, llegó la noticia que venían mellizos, Jessi y Adrián. Formaron esa pequeña familia numerosa con lo que más envidiamos y valoramos en nuestros padres: TRABAJO.
Nuestra madre, hiperactiva sí, no puede vivir sin trabajar, porque sale de casa a las ocho de la mañana y no vuelve hasta las ocho de la tarde. Gracias Mamá, no lo decimos lo suficiente, gracias por darnos tanto, por el sacrificio, por aguantar a tres piezas tan diferentes.
Gracias mamá, nos has criado de la mejor de las maneras, no has consentido, tampoco has castigado, simplemente nos has dejado libertad, la libertad de elegir hacer siempre las cosas correctas.
¡Feliz Día de la Madre!
