Sen solas de vento no Resurrection Fest

Maruja Mallo tivo que chamar un día á policía. Estaba facendo ximnasia no dormitorio, en Madrid...
Niños bajando por la pendiente en la playa norte de San Francisco en 1952
photo_camera Niños bajando por la pendiente en la playa norte de San Francisco en 1952

...O veciño de enfronte non cansaba de observala. A artista de Viveiro era maior e seguía o consello médico: erguía os brazos e baixábaos, xiraba o pescozo arredor de si coa convición dunha posuída pola Besta. O veciño miraba dende a outra banda do patio de luces. Cando chegaron os axentes, a creadora explicoulles que o voyeur non lle perdía a vista porque levaba posta unha viseira do PSOE, "que me regaló Alfonso Guerra porque es amigo mío". O policía —un home moreno, alto e paciente— pediu á vella socialista que non fixese ximnasia espida ante a ventá.

A Real Academia Galega de Belas Artes decidiu dedicarlle o 2017 a Mallo. Foi unha artista interesante, e, sobre todo, unha provocadora de fondura reflexiva. Cando escribo ‘provocadora’ non me refiro aos chistes evidentes e toscos cos que Herdeiros da Crus incomodaban ás feministas, senón aos correteos dunha rapaza polo Madrid dos anos 20. Andaba sen sombreiro, unha actitude escandalosa nunha muller de clase alta, equiparable soamente as valentes que descubren a melena nos países de orotodoxia musulmá.

Eu souben no Eurodisney o que era unha musulmá horrorizada. O meu fillo, que tiña dous anos, escapoume a un servizo feminino e entrei tras del. Atrapeino mesmo na entrada, pero non puiden evitar o voyeurismo. Unha árabe en camiseta de Gaultier lavaba a cara para refrescala da calor que pesaba sobre París. Ao verme entrar botouse a berrar coma se a estivese mirando espida. Erguín o meu cativo e saín correndo coas "solas de vento", que levaba Verlaine nos zapatos segundo Rimbaud.

A Academia de Belas Artes homenaxeará a Maruja Mallo no 2017. Unha película recupera unha viaxe de Otero Pedrayo, Risco e Ben Cho Shey a Santo André no 1927


A mellor definición de Maruja Mallo deuna a súa amiga Concha Méndez nun poema de Canciones de mar y tierra (1930): "Al nacer cada mañana me pongo un corazón nuevo". 

Quen resistía cada innovación era Ramón Otero Pedrayo. As persoas estamos feitas dun 65% de auga e un 35% de contradición, pero a porcentaxe estaba máis equilibrada no caso do intelectual ourensán. Quería o avance de Galicia, pero un avance de espiral pechada; un progreso medido no que non se perdese un matiz da súa esencia.

O domingo pasado estiven lendo De camiños, viaxeiros e camiñantes (Galaxia), o ensaio co que Santiago Lamas e Alfonso Mato gañaron o Premio Ramón Piñeiro. O volume reúne unha serie de textos breves, o que lle confire un carácter fragmentario e desordeado; pero o discurso de fondo queda patente e o contido brilla en atractivo. A obra comeza na mañá do 4 de xullo de 1927 cando Otero Pedrayo, Vicente Risco e Ben Cho Shey se citan na fonte da Alameda do Cruceiro, en Ourense, para dar unha volta por Galicia. Van no coche de San Fernando; ás veces a pé e ás veces en autobús. A andaina remata en Santo André de Teixido o día 11 do mesmo mes.

Otero Pedrayo fai unha crónica con debuxos de Risco que publica Nós en 1929 como Pelerinaxes I. Esa viaxe deixounos a oda O xamón. O autor defíneo como "densidade ilustre da cea sabia/ graza e potencia, rosa do pote". Ese poema é un dos momentos de inspiración máis escuros da nosa literatura.

Pelerinaxes I tamén deu unha divertida observación sobre a gasosa. Otero apunta que "ten a facilidade de bebela sin gardar os ritos que require a iagua". O escritor louba, coma sempre, o elemento tradicional. Sitúa a auga nun grado superior ao advertir de que hai que sentar onda unha fonte para poder "catala" e apreciala, mentres que "a gaseosa bébese de pé, sempre por non beber outra cousa, pol-a vergonza ou mala sona do viño". O seu desdén avanza ata o punto de cualificala de "líquido casto, de serán de domigo para os abstemeos que saen fazer ouservacións sociolóxicas".

Antón Reixa defrauda a lembranza que teño da xenialidade dos Resentidos cun regreso innecesario. Tamén regresan Os Herdeiros da Crus, con Volta aos jaliñeiros; pero estes non teñen nada que defraudar

O xoves parecía un "abstemeo" cando asistín ao Resurrection Fest, o festival metálico de Viveiro que dirixe Iván Méndez. O tamaño que acadou vai paralelo ao crecemento da capacidade organizativa que amosan os promotores. Sentinme un tanto Otero Pedrayo, un señor espantado polo progreso que o envolve e o sobrepasa. Levaba uns vaqueiros; unha camiseta azul cun paraugas e o lema ‘Enjoy’ (‘Disfruta’), e unhas Converse sen solas de vento. Miraba ao redor coas miñas lentes de pasta negra sen dar crédito a atoparme entre milleiros de rapaces vestidos de negro, tatuados e con piercings inverosímiles que gozaban duns códigos musicais e estéticos que era incapaz de asimilar. Daquela comprendín por que Visconti escolleu o adagietto da Sinfonía nº 5, de Mahler para o momento no que Thomas Aschenbach desespera porque a ilusión por Tadzio lle esvara entre os dedos na beiramar.

O final da película A morte en Venecia fala da imposibilidade de agarrar o tempo para detelo. Esa lección non debeu comprendela Antón Reixa, que defrauda a lembranza que teño da xenialidade dos Resentidos cun regreso innecesario co gallo de cumprirse trinta anos de Galicia Canibal. Tamén regresan Os Herdeiros da Crus, con Volta aos jaliñeiros; pero estes non teñen nada que defraudar.

Ben, sempre nos quedará o Resurrection para render culto aos mitos cando aínda siguen en activo. Este luns, cando escribía esta crónica, as campas de Celeiro, inzadas de rapaces nacidos demasiado tarde para o rock and roll, agardaban por Iron Maiden admonizando: "666, o número da Besta".

Comentarios