Sempre conta miña nai que, estando na sala de agarda do ambulatorio Virxe Peregrina, á beira da Alameda de Pontevedra, haberá máis de 25 anos, cando eu apenas levantaba uns palmos do chan, achegouse a nós unha señora moi PTV. Mentres agardabamos a que atenderan ao meu irmán maior por unha das brechas que naqueles anos lucía frecuentemente como resultado das nosas aventuras infantís, e atraída, sen dúbida, polos meus simpáticos andares de bebé precoz, que transitaba as rúas da cidade a pé coa cabeciña aínda calva, e con ese descaro atrevido e á vez cariñoso que caracteriza ás boas mulleres de cidade, non puido evitar dirixirse a min para preguntar: "¿Cuántos años tienes?". Tal e como narra fielmente a miña nai, eu, que aínda non sabía contar, respondín á cuestión o máis precisamente que puiden: "Os años están na cote", parece ser que saíu da miña boca.
A cote era para min o lugar onde habitaba o gran rebaño de ovellas que daquela había na casa familiar, e o máximo momento de ledicia era velas acompañadas das súas pequenas crías, os años. Os añiños da corte constituían, naqueles anos, obxecto de máxima adoración na miña mente infantil.
A boa muller pontevedresa pareceu non entender nin papa do que dicía aquel retaco e, coa tenrura nos ollos, esbozou un sorriso. Pero eu sabía ben o que dicía. Que os años estaban na corte era un feito probado, eu víraos só unhas horas antes. Se non, que outros años ían ser?
A primeira vez que contei esta historia sendo adulta acusáronme: "iso sacáchelo de Castelao!". Pero, lonxe de ofenderme, fascinoume atopar reflectida a miña infancia no debuxo do ‘Escolante andaluz’ que lle pregunta ao neno: "¿Cuánto año tiene?", e este responde: "Non temos año ningún; temos unha ovella". A miña historia, cuxa veracidade pode confirmar sen rastro de dúbidas a miña nai, atopou o seu desenlace, ironías da vida, precisamente na escola. Cando cheguei alí, emocionada, aos tres anos, aprendín que había outro signifcado para a palabra "año", tamén a contar ata dez en castelán, e a socializar nun idioma que, ata ese momento, non formaba parte do meu día a día. Non lembro que fora difícil. Pode que ata saíra só. Nos anos seguintes, a escola era un lugar onde falar castelán cos nenos e nenas, e o galego só me saía na casa. Despois, o sitio da escola ocupouno o instituto, no que a presión social aínda era maior. A pesar de que, a todos os efectos, no instituto era unha tipa de Campañó que falaba castellano, secretamente sentíame máis vencellada aos compañeiros e compañeiras de Campo Lameiro que aos de Pontevedra, cos que formara panda. Os primeiros, unidos por unha escolarización en galego que, afortunadamente, nunca abandonaran, facían que o idioma fluíra de xeito admirable, aínda na terrible adolescencia, en todos os ámbitos sociais.
Nin sequera os anos de universidade no mesmísimo centro do Estado fixeron que, a pesar de practicar o castelán as 24 horas do día, a miña cabeza deixara de pensar en galego, a lingua na que me criei, e que, co paso dos anos, felizmente volveu fluír tamén para min na maioría dos ámbitos sociais. Despois de todos os estímulos contrarios recibidos durante a etapa educativa, a diferenza entre perdela ou abrazala para sempre foi o fogar. Por iso, poucos días despois da conmemoración a nivel internacional da Lingua Propia que, para min, e ogallá tamén para moitas e moitos xóvenes galegos, é a de Rosalía, poño as esperanzas neses fogares con avós e avoas que aínda lles falan galego aos netos e netas. Neses pais e nais que, malia falar castelán na casa ou na escola, puideron namorarse do galego, e tamén nos que quedan por dar o paso. A lingua, todas as linguas, son riqueza, cultura. Pero a nosa non é menos que ningunha.
