DICÍA A MIÑA avoa cando a vida aínda lle permitía estresarse e traballar arreo "facedes de min un pandeiro". A cada paso. Cando a casa semellaba máis un restaurante con menú á carta que un fogar do rural; cando tiña que sofocar algunha disputa infantil, ou cando se vía na obriga de forzar o don da ubicuidade. "Facedes de min un pandeiro". Ás veces dicíao con xenio, e outras coa profunda certeza de saberse útil. Incluso máis do que debería.
O pandeiro, instrumento de pel e madeira, foi adoptado de xeito xenuíno polas galegas e galegos como símbolo da tradición popular. O seu son grave, é tamén símbolo das ocasións nas que ás avoas e avós galegos se lles ocorre mencionalo. A miña avoa, que coñeceu máis a escola da vida que a dos pupitres, compatía, sen sabelo, unha das súas frases favoritas co escritor e político galego Celso Emilio Ferreiro. "Van facer de min un pandeiro", repetía o home constantemente, segundo os seus achegados.
O pandeiro é omnipresente en todos os fogares galegos que teñen a fortuna de contar cunha avoa ou avó. Non importa de que clase ou condición. E, agora, o pandeiro está máis de moda que nunca. Dende esta medianoite pasaremos a eliminar unha hora máis da nosa liberdade para traspasar a porta do domicilio, agardando que con iso se produza un milagre. E as rúas adicadas ás grandes cadeas de firmas de moda seguirán ateigadas en hora punta. Os bares, aos que sinalaron co dedo en todas as ondas pandémicas que levamos sorteado, pechan antes en todo o territorio galego, mentres que os grandes centros comerciais servirán de refuxio a cada vez máis paseantes que buscan entretemento mirando escaparates.
No medio do caos segue sen haber resposta para a cultura
Dixéronnos exactamente o que había que facer en Nadal. Os máis, seguimos as súas normas. Aqueles que vivimos entre dúas cidades pagamos a escandalosa peaxe da AP-9 para non sobrepasar nin un segundo a hora límite; cancelamos todos e cada un dos plans que, coa esperanza de que a situación mellorase de cara a finais de ano, fixeramos coas amizades hai uns meses, e acotamos ao máximo o número de cadeiras á mesa. Agora resulta que todo foi un erro. Que non valeu para nada, que estamos peor. Doe, case tanto como facer a suma das infraccións cometidas en Noitevella, escoitar as queixas dun presidente que sinala co dedo á maioría dun pobo que confiou nas súas normas.
Mentres acotamos horas, restrinximos hábitos e discutimos culpas, sube o prezo da luz en plena onda de frío en todo o Estado. Sube tamén o prezo do transporte público galego en autobús en todo o eixo atlántico, case por sorpresa. Por se fora pouco pasar de 2,05 a 2,50 euros para percorrer o traxecto que separa Vigo e Pontevedra, elimínase automáticamente tamén a posibilidade de optar a calquera tipo de desconto con Carné Xove. E, coma sempre, o que escoita as queixas é o conductor.
Mentres todo sube, o único que baixa é a nosa calidade de vida apegadas a unha máscara. Os nosos dereitos van e veñen, e no medio do caos segue sen haber resposta para sectores maltratados coma a cultura, da que pouco ou nada se volveu saber. Que pasa cos músicos? Co cine? Co teatro? Fan de nós un pandeiro e aínda seguimos caladas.
