O PASADO mes de decembro cumpríronse once anos da aprobación da Ley de Memoria Histórica. Ben sei que hai xente cabezudiña, tamén os que dirixen certas administracións, pero aínda así quedei un pouco pampa ao ler días atrás que a Dirección General de Memoria Histórica tivera que lembrar a 656 concellos de toda España que aínda tiñan por retirar vestixios do franquismo nas súas prazas, rúas, monumentos e mesmo fontes e lavadoiros, uns grandes clásicos na nosa terriña.
Non é que me estrañe que haxa xente e mesmo administracións fóra da lei, tampouco –agora que o penso un pouco máis– que haxa quen aproveite para ir deixando pasar o tempo a ver se ninguén se decata e que esas cousas tan marabillosas como os escudos falanxistas ou a famosa aguia ameazante sigan a observarnos desde tantas fachadas ata case volverse invisibles.
Queda moito por facer para recuperar a dignidade nas rúas
Pero non, continúan aí, pese a camuflarse entre a paisaxe, ben esculpidiños na pedra. Escritos con sangue. E non debería ser así, pois á parte de que haxa unha lei que esixía hai once anos (once!) a retirada inmediata dos vestixios do franquismo que aínda quedaban en espazos públicos, non parece propio dun país avanzado gabarse de tales símbolos de exaltación de «la sublevación militar, de la Guerra Civil y de la represión de la dictadura», como di o artigo 15. Nin sequera ignoralos como se aquí non pasara nada. Imaxinan en Alemaña?
En maio de 2009 vin en primeira persoa como retiraban da igrexa de Santo Tomás, en Caldas, unha placa que recordaba aos «caídos», obviamente só aos dun bando. Parecía que chegaba tarde o cumprimento da lei e, case unha década despois, aínda o que queda.
Queda, por exemplo, un escudo franquista na porta da Audiencia Provincial de Pontevedra (corríxanme se me engano, pero se hai catro meses ao Ministerio de Justicia non lle constaba ningún proceso aberto para retiralo será que segue alí, non?) Un magnífico exemplo de xustiza, si señor. Queda, tamén, un colexio que leva o nome de Salvador Moreno, que depende do Ministerio de Defensa e cuxa denominación parece que aínda no proe o suficiente en Madrid. Será que andan a outras cousas.
Quedaba, ata non hai moito, o recordo de Fernández Ladreda –ministro de Obras Públicas entre 1945 y 1951–, nunha rúa da capital. Parece ata que saíu o sol desde que se chama María Victoria Moreno. E moito tardou. Alertaban de que ía ser un auténtico caos o cambio de nome, porque xa se sabe, cambiar a dirección das facturas da luz é un auténtico lío e que máis dá como se chame a rúa na que vives. Por iso a algún, que ata non moito residía na Moncloa, tanto lle daba chamarlle a outra rúa, Rosalía de Castro, polo nome de quince anos antes, Salvador Moreno (si, outra vez o mesmo tipo que participou no golpe de Estado do 36 e que despois foi ministro de Marina con Franco entre 1939 e 1946 e recuncou de 1951 a 1957). Cantos haberá coma el.
Se os veciños da avenida que agora leva o nome da escritora e profesora me poden confirmar que non foi para tanto ou, que diaños, se mesmo se senten orgullosos do cambio de nomenclatura, igual podemos animar a outros a que sigan o mesmo camiño. Podémoslles contar aos alcaldes da Estrada, de Agolada, Tui ou O Porriño que non se acabou o mundo e que non lle teñan medo a cambiar nomes de rúas como Calvo Sotelo ou Iryda, un organismo do réxime. E ata podemos animar aos veciños de San Isidro de Montes, en Campo Lameiro, a que borren ese escudo tan feo que teñen nunha fonte.
