Escribir desde a víscera. Era o que faciamos cando viñamos de iniciarnos nun oficio ao que nos declarabamos abertamente enganchados, que sentiamos importante e viviamos expremendo cada reportaxe. Cada crónica, cada artigo latexaba máis forte có anterior, poñiamos no papel a nosa verdade completamente núa, sen aderezos e sen ese medo escénico que cos anos ameaza con tamizar ata os pensamentos.
Recén estreados os dous mil, contabamos a peito descuberto e coa marea negra batendo no corazón, coma un conto tráxico, a odisea do Prestige polo mar galego. Describiamos o olor acedo do chapapote, o picor na gorxa, a náusea, as primeiras máscaras e a tristura empapándoo todo, como unha néboa que non acaba de levantar. Descubrimos o medo dos mariñeiros ao sentir as súas mans negras completamente baleiras.
Collemos o coche, a cámara e o capacho e percorremos a franxa atlántica, de Muxía a Baiona, e subimos nun barco cara ás Cíes cun cento de voluntarios que falaban con todos os acentos coa ansia por contar. Fomos de peirao en peirao observando aos pescadores que puxeron os seus propios barcos para ir deter o monstro, que encheron os cubos dos mexilloeiros de petróleo. E falamos coas redeiras cos ollos incrustados na agulla, cosendo noite e día coa esperanza posta nunha rede capaz de unir as dúas puntas da ría de Pontevedra, de crear un escudo para os seus bancos marisqueiros tan grande como a ameaza que se lles viña enriba.
Lembro os ollos dun patrón maior, centinela do mar azul... "Aínda non é quen de darlle ás costas ó mar. Todos os días, ao amencer, un mariñeiro de Portonovo lanza a súa ollada lonxe, ata onde lle dan os anos, cara a liña do ceo, e percorre nuns segundos, cauteloso pero preciso, o escenario do que fora a súa vida. Todos os días, sen excepción, vixía desconfi ado o movemento das augas (...) Para el, o que resta das manchas de chapapote son as pingas negras que xa non desaparecerán do chan de madeira da súa vella barca, as mesmas que se incrustaron entre as lañas das súas mans naquelas longas noites de novembro (...)".
Non hai maior expresión da morte da natureza que o mar das Cíes cuberto dunha manta negra
Pero, sen dúbida, unha das imaxes que vén e vai daquel novembro son as ondas caladas a romper na beira das Illas Cíes, case sen forza, máis lentas que de costume, pola carga viscosa que deixaban na orela, que tocaban a area coma un náufrago a punto de desfalecer.
"As imaxes daqueles días aínda desprenden un forte cheiro a gasolina. Agólpanse no corazón, unha tras outra, como o facían na beira naquelas horas as ondas mortas: de vagar, mensaxeiras da mar enmudecida, das gaivotas enterradas na superfi cie do Atlántico e da noite das profundidades", escribimos un ano despois. Non se me ocorre maior expresión da morte da natureza, da desfeita humana, da contaminación que aquel paraíso natural, que ese mesmo verán percorreramos cos pés descalzos, de augas cristalinas cuberto dunha manta grosa e pegañenta de cor negro. Rebota aínda o eco da carraxe baixo os paraugas na Praza da Quintana e o berro sentido de Nunca Máis!
Hoxe temos por diante un reto xigante, o cambio climático. Mentres a temperatura da auga segue a subir e os polos a derreterse, ao tempo que os científicos alertan do risco de que mude a salinidade e as especies veñan ata a orela a advertírnolo algúns seguen a enredar con cotas de contaminación e outros con teorías negacionistas. Chámalle como queiras, pero o certo é que este ano vivimos nunha eterna primavera e Galicia, que hai vinte anos era o país da chuvia, decreta alertas por seca.
"Nunca antes falaramos tanto do medo da poeta, ‘cando penso que te fuches’. Nunca antes levara ata as rúas a súa carraxe e berrara dende o estómago doente de desamor. Nunca antes viramos lobos de mar chorando como meniños, nin milleiros de mans encadeadas cubertas do lixo do petróleo.Un ano despois quédanos aquel primeiro grito sen dono. O espertar galego. A esperanza dunha terra viva. O espírito solidario, romántico e xeneroso das mareas brancas. O amor á terra e o ruxido da mar".
Daquela tamén falamos do espertar, de que iamos ser diferentes, de que sería un punto de inflexión como hai pouco se dixo coa pandemia. Hoxe temos outro reto por diante chamado cambio climático, tócanos recuperar a coraxe de hai vinte anos e plantarlle cara.
