CONTA a miña avoa que cando era nena as floriñas que medraban ó carón da súa casa sabían a mel. Gustáballe collelas e lambelas polas corredoiras, camiño da fonte das ras. Daquela, as andoriñas aniñaban por centos ó tempo que as mimosas mudaban a paisaxe do inverno e a enchían de cor. Os groso rumor dos ríos ateigados de troitas escoitábase desde a casa e nas noites de verán xogaba a seguir os caminiños de luz dos vagalumes que se xuntaban por ducias, alumando a noite, afanados en competir co ceo despexado.
Hoxe é o xeo o que cubre as mimosas que medran polas beiravías. Apenas hai andoriñas. Si cegoñas. Ducias delas polas vilas do interior. Non marchan porque os termómetros non chegan a baixar tanto como hai corenta anos e os lindes das estacións están difuminados. Os ourizos do souto empezan a caer en agosto e se atopas un lucecú, un só, en todo o verán podes sentirte afortunado. "Cando a miña nai dá cun escornabois sempre se sorprende. Agora non se ven", relata unha amiga das Terras de Lemos. "Tamén bota en falta moitos paxaros pequenos. Antes ata se cabreaba da cantidade de niños que aparecían nas árbores cargando as pólas", engade.
Din os que aman ós ríos que non hai tanto tempo estes baixaban ateigados de vida. Hoxe as presas, a afluencia de pescadores, as especies foráneas que devoran ás autóctonas... van mudando a paisaxe. O meu pai lembra compartir o río cos pequenos cervos que se achegaban á outra orela a beber cando non había móbiles con cámara de gran definición para presumir da estampa.
Intervimos na paisaxe. Mudamos os ritmos da natureza. Non somos o embigo do mundo. Nin o epicentro de nada. Xa houbo outros antes que nós que respiraron o noso aire e combateron outros dioivos de ceos escuros. Pero hoxe protagonistas, asistimos como simples espectadores ó que acontece arredor de nós.
Permanecemos apoltronados nun sofá con quilos de desidia incrustados nas posadeiras que nos impiden poñernos en pé, convencidos de que co mando a distancia controlamos o noso pequeno mundo. E mentres imos adormecendo, polo planeta adiante agroman como cogomelos velenosos dirixentes perigosísimos incapaces de pensar en nada máis que no seu propio interese. De rachar cos acordos internacionais para reducir emisións de gases á atmosfera, líderes mundiais que non cren no cambio climático e ós que pouco lle preocupa que o que acontece hoxe cos osos polares, as baleas azuis ou os vermes de luz. Véxase Bolsonaro disposto a abrir en canle o Amazonas.
Non temos dereito a pensar que o mundo é só noso. Houbo outros antes e -se non nos cargamos toda esperanza futura- haberá outros despois. Se é que lles deixamos algo que herdar porque á velocidade que explotamos os recursos naturais e enchemos de plástico montes e océanos pouco lles imos deixar. A paisaxe que hoxe coñecen os nosos nenos fica calada entre ruínas de pedras que antonte enchían pobos. O rebumbio dos paxaros camboiuse por un inquedante silencio. O son dos regatos é máis feble e o mar corre o risco de enmudecer para sempre envolto nunha grande bolsa de plástico.
O pasado verán, percorrín aquelas corredoiras da casa da miña avoa cos meus nenos. As flores non saben a mel nin quedan ras na vella fonte, pero aínda medran amoras nos camiños. Saímos coa escuridade a fin de escoitar a fala da noite, de rachar co silencio insoportable, na procura dunha luz. Ata que, por fin, demos co vagalume.
