Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'
HAI UN indicador precio para saber a idade dun cultureta: a infusión que pide. A Camila sérvenlle un té rosáceo de follas recollidas no Himalaia. Eu sigo o meu destino de beber café, amargo e so como a vellez dun beato. Quedaramos para o luns na cafetería Rosalía, no parque de Lugo. Ela quere iniciar un proxecto cultural, algo de expoñer arte, e tal vez libros e debates. Os libros agora véndense co seu debate prendido na lapela. Calquera ten unha idea brillante coa que iluminar o autor, como se el fose parvo.
Camila traza os seus plans con ilusión, ese acné da mocidade. Que opinas? Mírame determinada, como se eu fose xubilar o meu cinismo, como se eu fose admitir que a cidade non é elástica, que non acepta máis axentes. As cartas están baralladas e o reparto faise cada vez que a alcaldía sae a poxa. Ela revolve a súa auga tinxida de santidade tibetá e mira dentro como se fose o Pozo das Marabillas que refrescaba os xardíns de Babilonia.
Camila pensa que hai moitos lugares dispoñibles nos que organizar actividades e que hai público que non é consciente de selo. Acordo das torres Hedjuk, na Cidade da Cultura. Teñen a beleza do baleiro, o encanto do que carece de función concreta. Ao tempo, póñome práctico e supoño que daban un bo celeiro. As cooperativas poderían enchelas de millo, pero van acoller "un arquivo sonoro da arquitectura galega desaparecida", como se esa entelequia tivese volume.
O martes lin El secreto y no (Anagrama), de Claudio Magrís. Cita ao Javier Marías de Corazón tan blanco (Alfaguara). "Contar los hechos deforma los hechos y los tergiversa y casi los niega. Se cuenta todo para que nunca haya ocurrido nada, una vez que se cuenta". As afirmacións do escritor madrileño non pasan de ser trucos de mago que distraen o lector, pero carecen de base.
Magrís asegura que "toda novela contén un secreto". Evidentemente, a curiosidade do lector é o combustible que fai avanzar a narración. "Un dos grandes escritores que afrontou a ambigüidade do secreto, a súa revelación e custodia é Javier Marías", reitera Claudio Magrís unhas páxinas máis adiante, como se non non decatáramos coa primeira advertencia. A forza do secreto reside tanto en agochalo como en ter a facultade de dalo a coñecer. Os ignorantes do secreto deben saber que existe para que cobre sentido.
As novelas de Dan Brown están cheas de secretos. Adrián, lector curioso de novelas que basculan arredor dun secreto, revélame que o autor norteamericano cita a Maruja Mallo no seu último libro, Origen. Na novela, o protagonista habitual de Brown, Robert Langdon, asiste no Guggeheim de Bilbao a un acto no que se revelará de onde vimos e cara onde imos. Nada menos. O secreto que tira da novela cara ao final é coñecer un contrasinal.
O libro de Brown vai vender en todo o mundo tantos exemplares como grans de millo caberían nas torres Hedjuk. O que nos interesa como galegos é que fala da pintora de Viveiro Maruja Mallo. "[A directora do Guggenheim de Bilbao, Ambra Vidal] optara por entrar nunha sala tranquila para gozar da obra dunha das súas artistas españolas favoritas, Maruja Mallo, unha surrealista galega cuxo éxito nos anos trinta contribuíra a esnaquizar o teito de cristal que limitaba ás mulleres no país". A referencia non é aleatoria, ten peso na trama.
Non me atrevo a discutir con Camila. O pelo tinxido de trigo bravo revela audacia e unha sabedoría potencial. Debo asumir que ten razón sobre que hai unha chea de edificios dirixidos a usos culturais sen amortizar, pero discrepo en que haxa que darlles unha función. En Lugo dispoñemos dun auditorio carísimo e inutilísimo, un luxo etrusco que está pechado e se degrada cunha elegancia que fascinaría aos decadentistas.
Como ámbitos culturais, prefiro as cabanas de pensar. Son baratas e coquetas. Coméntoo con Javier por Wathsapp e con María, na redacción. Os alpendres para reflexionar que os pensadores do século XX armaban nos bosques deron a Heidegger e a Wittgenstein. Concluímos que non todo o que saíu das cabanas foi positivo, pero deu que pensar.
O segredo tamén é o motor da arte. Os creadores de vangarda rusa posteriores á Revolución, os construtivistas, refuxíaronse nel. Pretendían meter no faiado da Historia a linguaxe artística burguesa para substituíla por outra nova. O fotógrafo Xurxo Lobato explicoumo o xoves, mentres comiamos un polbo do revival de San Froilán. Estaba tan cuberto de pementón que parecía un atardecer no deserto de Xordania.
Lobato disertara o martes na Coruña no ciclo sobre construtivismo da Real Academia de Belas Artes. Fíxome ver o penoso conservadurismo artístico dos revolucionarios. Reprochábanlle a Rodchenko e aos seus que "os obreiros non entendían os seus encadres". Ao cabo, o debate foi resolto por Stalin ao seu xeito, sen matices. Impuxo "a figuración pura e dura de toda a vida" baixo no nome de realismo socialista.
Claudio Magrís recolle en ‘El secreto y no’ o caso do bolchevique que foi arrincado da cama no medio da madrugada pola policía soviética. Cando preguntou polo motivo, un axente co nariz graxento e alento de vodka, espetoulle: "Coñeces de sobra o teu delito". Stalin foi o demiurgo dos secretos.
