A escavación arqueolóxica de parte da mámoa coñecida como Coto do Xilo, promovida polo Concello de Lalín para, a continuación, iniciar a construción da senda peonil que pasa ao seu lado, xa se completou. Éste mércores a concelleira de Cultura, Begoña Branco, visitou coa arqueóloga do servizo de Patrimonio de Pontevedra da Consellería de Cultura, Carmen Gómez Nistal; coa arqueóloga da empresa Árbore, Elena Taboada, e con técnicos municipais, este patrimonio histórico, situado na parroquia de Xaxán e que lindará coa senda peonil que irá desde O Rodo ata Xaxán e Delaparte, un proxecto enmarcado no Lalín SSuma 21 da Edusi e que conta cun investimento de 40.000 euros.
Elena Taboada, encargada desta escavación, indicou que "as mámoas, como esta de Xaxán, son enterramentos colectivos de Época Neolítica, que poden ter unha antigüidade de ata 8.000 anos". A primeira ollada poden parecer simples montañas de terra, xa que "ou que podemos observar delas é unha semiesfera de terra sobresaíndo do chan, pero por dentro poden gardar outro tipo de estruturas non visibles: dolmes, cistas, aneis líticos ou coirazas que as recubrían, así como ferramentas ou enxovais que acompañarían ós defuntos depositados non seu interior".
Así, neste caso trataríase dunha "mámoa con moitas alteracións previas, xa que se atopaba parcialmente cortada pola estrada, asucada na súa superficie por dous muros de peche, e parcialmente arrasada nun dous seus laterais".
A intervención do equipo de arqueólogos desenvolveuse sobre unha pequena área, a imprescindible para a construción da senda peonil, pero "despois dela púidose constatar que a mámoa conservaba máis entidade dá que semellaba", sinalou Taboada. Así, no seu parte superior "conserva restos do que puido ser unha coiraza pétrea, construída con granito e outras rochas locais como anfibolitas".
