Adeus a Toni Morrison, a primeira escritora negra que gañou o Nobel

A autora escribiu once memorables novelas que exploran a identidade afroamericana, en especial a das mulleres
Toni Morrison. IAN LANGSDON (EFE)
photo_camera Toni Morrison. IAN LANGSDON (EFE)

"Morremos. Quizais ese sexa o significado da vida. Pero facemos a linguaxe. Quizais esa sexa a medida das nosas vidas". Cunha cita súa despediuse este martes a editorial estadounidense Alfred A. Knopf dunha das súas autoras máis queridas, Toni Morrison, a primeira muller negra en recibir o Nobel de Literatura.

Escritora de once memorables novelas que exploran a identidade afroamericana, en especial a das mulleres, como a aclamada Beloved (Querida) ou Song of Solomon (A Canción de Salomón) e A Mercy (Unha Bendición), Morrison faleceu este luns aos 88 anos no hospital Montefiore Medical Center de Nova York.

Con profunda "tristeza" así o anunciou a casa editorial nunha mensaxe de Twitter no que o seu director, Sonny Mehta, destacou que a autora pasou a súa traxectoria "ao servizo da literatura" e sinalou como poucas persoas escribiron "con máis humanidade ou máis amor pola linguaxe que Toni" nas letras estadounidenses.

"As súas narrativas e hipnótica prosa deixaron unha marca indeleble na nosa cultura. As súas novelas dominan e demandan a nosa atención. Son traballos canónicos e, máis importante, libros que os lectores seguen amando", agregou sobre esta abandeirada da narrativa de EE.UU. asinada por autores negros, tamén gañadora dun Pulitzer.

Nacida como Chloe Anthony Wofford o 18 de febreiro de 1931 en Lorain (Ohio, EE.UU.), no seo dunha familia negra de clase obreira, Morrison graduouse en filoloxía inglesa na histórica Howard University de Washington, á que volvería para exercer de profesora. Namentres, coñeceu ao arquitecto Howard Morrison, con quen contraeu matrimonio e tivo dous fillos.

En 1964, tras separarse do seu marido, deixou o ensino para mudar a Nova York, onde traballou primeiro como editora de libros de texto e despois como editora literaria na prestixiosa editorial Random House, mentres criaba aos seus fillos soa. Foi na Gran Mazá cando adoptou o pseudónimo de Toni Morrison, en 1970, para asinar a súa primeira novela, The bluest eye (O ollo máis azul), evitando así que na editorial na que traballaba se decataran de que publicaba noutra.

Despois chegarían Sula e Song of Solomon, que lle valeu o Premio Nacional da Crítica estadounidense de 1978, cuxo éxito comercial e de crítica lle permitiu deixar o seu traballo na editorial para dedicarse de cheo á literatura. As seguintes novelas foron Tar baby e Beloved, de gran forza, onde conta a historia dunha escrava fuxitiva que, ante a súa inminente captura, mata á súa filla para evitar que viva na escravitude.

Con esta última novela Toni Morrison gañou o Pulitzer de ficción en 1988, catro meses despois de que un grupo de intelectuais negros publicase unha carta aberta no New York Times Book Review protestando por que non fose proposta ata entón para ningún dos premios literarios de prestixio. En 1992 publicou Jazz, así como un ensaio no que defendía a Anita Hill, a moza negra que denunciou por acoso sexual ao xuíz Clarence Thomas, e un ano despois foille concedido o Premio Nobel de Literatura.

Sendo a oitava escritora en obter ese galardón, e a primeira muller negra, a Academia sueca destacou da obra de Morrison as súas "novelas caracterizadas por unha forza visionaria e un peso poético", coas que "dá vida a un aspecto esencial da realidade estadounidense".

Despois do Nobel, Morrison continuou escribindo, tamén xunto ao seu fillo Slade Morrison, co que penetrou na literatura infantil e explorou outros xéneros, con resultados como as letras de Four Songs, para o compositor André Previn, ou o libreto de ópera Margaret Garner, para Richard Danielpour. Choraban a súa perda numerosos seguidores, entre eles soadas figuras afroamericanas de EE.UU. como o expresidente Barack Obama, que en 2012 outorgoulle a Medalla da Liberdade e este martes cualificouna como "un tesouro nacional e tan boa narradora, tan cativadora en persoa como o era sobre o papel".

"Fíxome entender que 'escritora' era unha boa profesión. Crecín querendo ser só ela", expresou a produtora Shonda Rhimes, mentres que a actriz Viola Davis considerou a súa escritura "unha canción de amor á nosa xente", e a tamén actriz Kerry Washington animou a celebrar a súa vida "con infinita gratitude e amor".

En xuño de 2019 estreouse en EE.UU. o documental Toni Morrison: The pieces I am (Toni Morrison: as pezas que son), un documental dirixido por Timothy Greenfield-Sanders que explora a súa vida e obra, e os temas que deron forma á súa carreira literaria. Escritora comprometida e politicamente activa, Morrison foi co-presidenta da Comisión Schomburg para a Conservación da Cultura Negra e é reivindicada polo movemento feminista como unha das autoras contemporáneas que mellor analizou a situación da muller na sociedade actual.

Comentarios