A casa habitou a Xaime Toxo (Bueu, 1955) máis do que el a habitou a ela. A casa familiar, a casa na que se criou, ao pé do mar e en liña perpendicular co horizonte. Di que foi así, o propio autor, que este vernes (20.00 horas, entrada libre) presenta o poemario que lle adicou a este espazo, A casa sen nós (Laiovento, 2019), no Espazo Nemonon. O escritor, mestre e presidente do Ateneo de Pontevedra estará acompañado polo fotógrafo e ilustrador do libro, Juan de la Sota, o crítico Ramón Rozas, a mestra e escritora Carmen Quinteiro e o gaiteiro Óscar Ibáñez.
Que poemas son os que reuniu en A casa sen nós?
Que sexa un poemario xa é unha certa novidade na miña traxectoria, porque non teño editado tanta poesía como narrativa. Á parte, A casa sen nós é un percorrido por toda unha serie de peripecias vitais que adquiren o corpo dunhas mareas cíclicas que funcionan como unha metáfora. O libro agocha dúas grandes metáforas. Unha, a da natureza, identificada co mar, e a outra, a dos hábitats que se van ocupando ao longo da vida. Neste caso, ademais, é unha metáfora real, a dunha casa que existiu. É certa. É unha homenaxe á casa da miña nenez.
Canto de biográfico hai nesta obra?
Moitísimo. Xa digo, o poemario é un rexistro de peripecias vitais. É a constatación dunha existencia, que é a miña, como autor do libro. Por outra banda, é esa medida entre o humano e o material. Intento medirme non só comigo mesmo senón tamén na escala que ocupamos con respecto ao mundo material que nos rodea, un mundo que non crea só paisaxes materiais, senón tamén emocionais.
Como a casa do poemario.
Exactamente. A casa garda todos os interrogantes, os misterios, relacionándoos sempre cos descubrimentos, co asombro de ir medrando, e as sucesivas descubertas dende unha infancia primixenia a unha madurez que remata no momento no que constatamos a nosa fraxilidade. Con todo iso me fun atopando eu durante os anos que habitei nesta casa. Por iso é a grande protagonista deste poemario. Non é que eu a habitase, é que ela me habitou moito máis a min. Transcende o feito de ser un edificio ou unha construción. Ningunha casa o é. Pero esta casa moito menos. Era unha casa enfronte do mar, con todo o que iso significa, porque enfrontarnos á natureza é un reto, pero enfrontarnos ao mar supón unha épica, un intentar comprender todos os interrogantes que hai máis alá da liña do horizonte, que son moitos. Esa foi a paisaxe da aprendizaxe da miña nenez.
A infancia ten un compoñente de misterio revelado, de capacidade de asombro, que nunca máis se volve sentir
Tan importante como que exista a casa é que hoxe estea vacía.
Claro. O poemario dálle valor ao material sen nós, de aí o título. Que é o que supón esa existencia sen nós? Aí está esa casa baleira, que palpita por si mesma. Como sería o mundo sen nós? Dalgunha maneira todo isto é unha constatación da nosa fraxilidade e dunha certa humildade diante dun feito como a existencia, que debemos sempre someter á visión do paso do tempo, a como imos sufrindo derrotas, a como imos constatando esas derrotas como algo inevitable.
Pensa vostede como Rilke que "a verdadeira patria do home é a infancia"?
A de Rilke é unha grande frase, unha frase moi fermosa, e, sen dúbida, a infancia é clave no noso devir como persoas, pero tampouco considero que, superada a infancia, perdamos a patria. Por volver á metáfora que emprego no poemario, cada marea ten o seu sentido. E continuamente estamos aprendendo desas mareas vitais, continuamente estamos tirando reflexións e conclusións delas. De calquera maneira, a infancia déixanos pegadas que son imborrables e que nos van afectar ao longo de toda a nosa vida. Hai un compoñente de misterio revelado que só aparece durante a infancia. A capacidade de asombro diante do que nos sucede é algo que nos vén da infancia. Despois, o que facemos durante toda a nosa vida é constatar que iso segue funcionando. Así que efectivamente Rilke tiña razón e a infancia é esa verdadeira patria, ten un compoñente máxico e misterioso que nunca máis se volve sentir.
Como se ve a si mesmo como poeta? É un autor moi diferente ao que escribe narrativa ou as constantes son as mesmas?
Eu creo que hai unha grande diferenza, a pesar da intertextualidade e da non existencia de xéneros literarios da actualidade. Quizais nalgúns autores non se apreza, pero no meu caso si que hai diferenza. Para min, a poesía segue a ser a palabra sagrada, a palabra primixenia, a palabra orixinal. Ser capaces de sintetizar nun poema, incluso nun verso, toda unha experiencia vital é realmente moi complexo. Aí é onde está a autenticidade, a verdade da poesía que transcende. Ese rexistro non o manexo eu na narrativa. Ten compoñentes ficcionais e un punto de vista que non ten a poesía. Porque a poesía non ten puntos de vista. Intenta ser simplemente testemuña. Nese sentido, a poesía transcende a lóxica, o coñecemento e mesmo o tempo. Bástalle con ser auténtica.
