O caso Couso poderase reabrir se os militares procesados pisan chan español

A Audiencia Nacional ratificou este xoves o arquivo do caso Couso, sobre a morte do cámara José Couso, o 8 de abril de 2003, tras ser disparado por un tanque estadounidense cando se atopaba nun hotel de Iraq, aínda que sinala que poderá reabrirse se algún dos tres militares procesados entra en España. A sección terceira da Sala do Penal da Audiencia Nacional adoptou esta decisión tras rexeitar expor unha cuestión de inconstitucionalidade á reforma da lei de xustiza universal, tal e como expuxo o xuíz Santiago Pedraz cando acordou o sobresemento deste caso, en cumprimento da doutrina do Supremo sobre a aplicación da nova norma.

Os maxistrados -Alfonso Guevara, Ángeles Barreiro e Antonio Díaz Delgado- resolveron así nun auto os recursos expostos pola familia de Couso e da Asociación Libre de Avogados (Ala) nos que pedían desestimar o arquivo definitivo do caso e expor cuestión de inconstitucionalidade contra os artigos 23.4, 5 e 6 e a Disposición Transitoria Única da reformada lei de xustiza universal.

No único que a Sala lles dá a razón é en modificar o sobresemento definitivo polo sobresemento recollido na Disposición Transitoria da lei, que establece que o arquivo só se manterá mentres non se acredite o cumprimento dos requisitos establecidos para os que os tribunais españois dispoñan de xurisdición. É dicir, mentres ningún dos supostos responsables se atope en territorio español.

Trátase dun tipo de sobresemento, explican os maxistrados, similar ao provisional pois "unha vez arquivado o procedemento, se nalgún momento posterior se constata que concorren os requisitos para activar a xurisdición española no delito axuizado, por exemplo a presenza dos acusados en territorio, o sobresemento quedará sen efecto e o procedemento debe reiniciarse". Esta decisión afecta xa que logo aos tres militares estadounidenses procesados por este caso: o sarxento Thomas Gibson, o capitán Philip Wolford e o tenente coronel Philip DeCamp.

Trátase do mesmo tipo de sobresemento que o xuíz da Audiencia Nacional José de la Mata acordou na causa na que se investigaba o ataque en 2010 a activistas da Flotilla da Liberdade que viaxaban a Gaza e no que houbo 9 mortos. Esta causa tamén poderá ser reaberta se o primeiro ministro israelí Benjamin Netanhayu e outros cinco altos cargos do seu Goberno cando se produciu o ataque entran en España.

En canto a expor a cuestión de inconstitucionalidade, reclamada nos recursos e proposta polo instrutor, a Sala oponse a iso recordando que o Tribunal Supremo, ao resolver sobre o alcance da reforma da xustiza universal, estableceu que a regulación española "non infrinxe o dereito dos Tratados Internacionais" e, por conseguinte, o disposto no artigo 10 da Constitución.

E así o entende tamén a Audiencia Nacional, ao explicar que neses Tratados "non se establece expresamente" que cada Estado parte "deba imperativamente investigar e perseguir, sen limitación ningunha, os feitos constitutivos de delitos internacionais ocorridos no territorio doutros Estados". "Esa é a razón de que este procedemento se siga en España, e non noutro país da Comunidade Internacional con maiores conexións co lugar onde se produciron os feitos", sosteñen os maxistrados.

Consideran ademais que a regulación da xurisdición universal en España "é froito dunha evolución na que unha actividade xurisdicional expansiva por parte da Audiencia Nacional situou ao noso país como polo de atracción para procedementos nos que os presuntos autores non se atopaban no noso territorio e non existían criterios relevantes de conexidade", o que levou a establecer "un criterio cada vez máis restritivo".

O xuíz Santiago Pedraz invocou o Convenio de Xenebra para manter aberta esta causa tras a reforma da xustiza universal, que entrou en vigor o 15 de marzo de 2014, ao considerar que sobre esa norma prevalecían os tratados internacionais. Con todo, o Supremo ditaminou que, aínda que a reforma acollera unha modalidade "moi restritiva" de xurisdición universal, esta non vulneraba o disposto nos tratados internacionais, o que levou a Pedraz a decretar o arquivo do caso Couso.

Fíxoo, iso si, lamentando que coa nova lei, ante un crime deste tipo cometido contra xornalistas ou cooperantes "nin aínda os familiares de vítimas ou o Ministerio Fiscal poderán instar a apertura de dilixencias en España para polo menos identificar á vítima, solicitar a autopsia ou outras dilixencias urxentes ou investigar como aconteceron os feitos".