A tormenta desatada pola Lei de Cambio Climático expuxo interrogantes sobre o presente e futuro das concesións que agora mesmo permiten a empresas e institucións ocupar terreos de dominio público marítimo-terrestre (DPMT), ou o que é o mesmo, o litoral. Finalmente, o Senado acordou que a nova norma non afecte os permisos xa vixentes, pero ¿cantos hai agora mesmo e que futuro lles depara?
Preguntado por este asunto, o Ministerio para a Transición Ecolóxica e o Reto Demográfico ha informado a este xornal de que na costa da provincia están cuantificadas 183 concesións susceptibles de recorrer á prórroga extraordinaria, unha figura que permite ampliar o permiso de ocupación en función das características do demandante: durante 75 anos no caso de vivendas, 50 se son empresas e 30 se son negocios de restauración.
Do total, 61 xa solicitaron a oportuna prórroga e outras 63 perderon o dereito a reclamala, aínda que segundo o Ministerio "poden pedir unha nova concesión". No caso doutras 59 concesións, os seus titulares aínda non venceron o primeiro prazo para demandar a moratoria, polo que en principio están en calidade de solicitar tempo extra.
Entre os concesionarios atópanse empresas vinculadas ao sector mar-industria, compañías que traballan outros nichos de mercado, instalacións secundarias desas empresas (como tubaxes e redes de captación de auga) e equipamentos públicos, como colexios ou campos de fútbol.
FÓRA DE PRAZO. Das prórrogas outorgadas ata a data, o departamento que dirixe a socialista Teresa Ribeira asegura que no tramo da costa pontevedresa só tres exceden o prazo de 75 anos que expón o Goberno central para todas as concesións. Unha delas corresponde a unha caseta de utensilios de pesca (que só se pasaría do tope por un ano), outra a unhas instalacións deportivas e outra á que pediu Ence, a cal está actualmente pendente de que a Audiencia Nacional decida se foi válida ou non.
A estes casos súmase unha cuarta petición de prórroga para outras instalacións deportivas, aínda que neste caso o Ministerio, que non detalla a súa localización, sinala que se resolveu de forma desfavorable, denegando a posibilidade de prórroga.
Ence, Elnosa, Pontesa, Pescamar e dúas depuradoras figuran como as únicas industrias de Pontevedra asentadas sobre DMPT
INDUSTRIAS COSTEIRAS. En Galicia hai 127 instalacións de cultivos mariños que ocupan total ou parcialmente terreos cualificados de dominio público marítimo-terrestre. Destes, case a metade (60), están situados no litoral pontevedrés, aínda que non todos son visibles a primeira vista. Ese total inclúe "bateas", pero tamén "tubaxes, balsas, emisarios, gaiolas e cercados de cultivo de especies" de empresas próximas ao mar que non chegan a estar asentadas sobre terreo público.
Segundo os datos achegados polo Ministerio de Transición Ecolóxica, nestes momentos só constan na costa de Pontevedra sete concesións de empresas industriais que ocupan a franxa de dominio público, que son: Ence, Elnosa, a Gasolineira do Burgo, a nave de Pontesa, a fábrica de conservas Pescamar e dúas depuradoras de moluscos situadas no Grove e A Illa de Arousa.
No primeiro caso, o Goberno en funcións de Mariano Rajoy aprobou en 2016 conceder á pasteira unha prórroga extraordinaria polo prazo máximo (50 anos) e un extra de dez anos por actuacións de carácter ambiental que, segundo a empresa, xa foron executadas. Con todo, a ampliación foi recorrida polo Concello de Pontevedra, a APDR e Greenpeace ao entender que esta prórroga incumpría dúas normas básicas: a Lei de Costas de 1988, que reserva o dominio público marítimo-terrestre para actividades que pola súa natureza non poidan estar noutra zona, e a Lei de Patrimonio das Administracións Públicas de 2003, que impón o tope dos 75 anos para calquera concesión pública, sendo o seu rango superior ao das posteriores normativas de Costas.
A empresa defende o contrario e insiste en que a prórroga foi concedida con todas as da lei, polo que a Audiencia Nacional deberá dirimir que parte ten razón. Se dá a razón a Ence, significaría que pode seguir funcionando en Lourizán ata 2073. Se dá a razón aos demandantes, o máis probable é que o prazo se recorte ata 2033.
Tres das prórrogas superan o prazo de 75 anos: a de Ence e as dunha caseta de pesca e unhas instalacións deportivas
OUTRAS EMPRESAS. Outra industria que ocupa terreo público é Elnosa, aínda que neste caso a concesión xa caducou e o seu titular, o grupo luso Bondalti, está a proceder á demolición do edificio (tras non obter o ok de Costas para prorrogar a concesión).
A listaxe de industrias en DPMT facilitado por Transición Ecolóxica tamén inclúe a gasolineira do Burgo. A Dirección Xeral de Costas rexeitou a súa petición de prórroga para seguir nesta localización ata marzo de 2028, o que levou á empresa a recorrer o fallo (pendente de resolución). O Concello apoia a negativa da Dirección Xeral, pois quere recuperar esta zona para usos públicos, aínda que polo de súpeto non se perfilou con detalle o tratamento da zona.
A antiga nave de Pontesa tamén forma parte desa listaxe e o seu caso tampouco está exento de enredos. Itaipú-Trade, agora empresa propietaria do inmoble, obtivo en 2017 permiso da Dirección Xeral de Costas para usar a antiga factoría de cerámica como almacén ata 2036, coa posibilidade de obter outra moratoria de 20 anos. Con todo, o Concello recorreu e tres anos despois esa mesma Dirección Xeral apoiou a denuncia municipal ao entender que ese permiso non se axusta a dereito. Os argumentos foron os mesmos que usou a Avogacía do Estado cando se achandou no caso Ence e, do mesmo xeito que sucede coa pasteira, o asunto está pendente de resolución xudicial.
A fábrica de conservas Pescamar é a quinta industria en DPMT que sinala Transición Ecolóxica. A compañía solicitou en 2014 unha prórroga extraordinaria por unha duración de 50 anos, que en principio podería gozar ata a súa caducidade.
A esta súmanse dúas industrias máis, correspondentes a dúas depuradoras de mariscos situadas nos municipios do Grove e A Illa de Arousa.
EQUIPAMENTOS. A Deputación solicitou a Costas dúas prórrogas para ampliar as concesións do Parque de Maquinaria (que prevé trasladar ao polígono de Barro-Meis) e da imprenta provincial (que tamén pretende trasladar).
O Concello de Pontevedra, no entanto, avogou no seu momento por abrir eses terreos de face ao público, ademais de reclamar a titularidade de varios espazos que ocupan terreos de dominio público marítimo terrestre próximos ao río Lérez, como o propio pavillón municipal, a rúa Juan Manuel Pintos, a parcela utilizada como aparcadoiro disuasorio enfronte do pavillón, unha parte do parque Rosalía de Castro e un tramo da avenida de Compostela entre a ponte e a rotonda do pavillón.
59 das 183 concesións aínda están en vigor e a tempo para solicitar unha prórroga á Dirección Xeral de Costas
Distintos criterios
Segundo a versión oficial, o detonante que levou a cambiar a normativa foi un informe da Avogacía do Estado que encargou o Goberno socialista ao pouco de chegar a Moncloa para resolver o agravio da caducidade das concesións que foran outorgadas ao amparo da Lei de Costas de 1988 por un prazo máximo de 30 anos. A Avogacía (que en 2015 dera luz verde á prórroga de Ence) concluíu entón (en 2018) que debería modificarse o Regulamento Xeral de Costas de 2014 para unificar criterio. Sobre todo, para corrixir algunhas incoherencias entre esta norma e a Lei de Costas de 2013 aprobada polo PP, na que se introduciu unha prórroga extraordinaria de 75 anos que deu pé a ampliar concesións durante seis décadas.
Cambio Climático
Tras desistir de reformar o Regulamento, o Goberno sondou a posibilidade de reformar a Lei de Costas de 2013, pero de novo acabou desistindo ou polo menos pospondo a idea. No seu lugar, promoveu unha nova lei, a de Cambio Climático, que está a piques de ser aprobada. A súa gran meta é conseguir que España alcance a neutralidade de emisións de gases de efecto invernadoiro non máis tarde de 2050, pero no articulado inclúe dous puntos que establecen de forma tácita o tope de 75 anos para as concesións. A proposta mobilizou á patronal e á propia Xunta, ao entender que podía ter carácter retroactivo e condenar por centos de empresas galegas, pero finalmente a polémica quedou resolta cunha emenda de C's que reserva os cambios para as futuras concesións.
