"Aínda hai xente en Pontevedra que non sabe quen somos nin que facemos aquí", di a directora da Misión Biolóxica de Galicia (MBG). Asomada á terraza dun dos tres edificios que compoñen o organismo dependente do Centro Superior de Investigacións Científicas (CSIC), Elena Cartea mostra as doce hectáreas de terreo para cultivo na parroquia de Salcedo, varios invernadoiros e outros dous edificios nos que investigadores en ciencias agrarias estudan desde hai cen anos variedades de vexetais como o millo ou a vide, buscan optimizar os compoñentes dos denominados superalimentos ou traballan na creación da arca de Noé galego de sementes autóctonas. Dar a coñecer o que no centro realízase foi desde a súa chegada á dirección do centro en 2015 un dos principais retos.
"A misión ten que abrirse á cidade", coincide o delegado do CSIC en Galicia e investigador da MGB Antonio de Ron. "Ao estar afastados témonos que proxectar moito máis. Imos facer seminarios, charlas, conferencias e actividades na cidade para que nos vaian coñecendo máis", engade o científico.
A Misión Biolóxica é o xerme da investigación en Pontevedra e en Galicia. A súa historia remóntase ao ano 1921. Inicialmente esta institución créase en Santiago de Compostela e seis anos máis tarde, a petición do entón presidente da Deputación de Pontevedra, Daniel da Sota, trasládase a Pontevedra. En principio a súa localización foi a leira da Tablada e no ano 28 levaría ao Pazo de Gandarón onde se convertería na primeira institución de España e segunda de Europa en facer traballos de hibridación de cereais. O 1 de abril cumpriu cen anos, o que supón "un fito difícil de cumprir", subliña Antonio de Ron. O científico chama a atención sobre a realidade da investigación hai cen anos. "Non había nada". "En 1865 Mendel fai os seus descubrimentos con guisantes, pero ata 1900 non se fan públicos e xusto en 1921 empézase a facer xenética de plantas en Galicia. Isto e o que temos que pór en valor", engade o delegado do CSIC.
Non se pode falar da MBG sen mencionar a Cruz Gallástegui, histórico fundador da mesma e quen dirixiu o seu primeiro laboratorio, encargado de analizar as primeiras sementas de millo con sementes que se recolleron por toda Galicia. O orzamento naquela época non superaba as 15.300 pesetas anuais para persoal e material, incluíndo o soldo do director. Entón, contan, Cruz Gallástegui chegaba a comer e durmir no mesmo laboratorio. "É indubidable a súa achega. Non existiriamos se non se creou naquel momento", subliña Cartea.
A liña orixinal de investigación no centro de Salcedo foi o xenética vexetal e mellora xenética do millo. Aínda que durante estes cen anos os distintos grupos de investigación que pasaron pola Misión implicáronse noutras liñas de estudo como a de xenética animal ou química agrícola, estas últimas desaparecidas. A difusión en toda España da raza de porcina inglesa Large White foi un dos obxectivos daqueles primeiros anos de investigación e fundouse, por iniciativa de Miguel Odriozola, a piara, que se difundiu por todo o país para a mellora xenética do gando porcino.
Nos últimos 35 anos é cando o centro rexistra un maior crecemento científico ao incorporar novos investigadores e crear liñas novas coa filosofía de estudar ciencias agrarias e forestais e abarcando cultivos que son importantes en Galicia pero tamén que teñen importancia a nivel económica mundial como a vide, o millo, as brásicas, as plantas leguminosas, legumes e desde hai trece anos a liña de investigación forestal.
Na actualidade, a MBG conta con oito grupos de investigación, 12 científicos de persoal e dous investigadores postdoctorais, ademais de persoal de administración e persoal conexo á investigación, persoal en formación e traballadores eventuais.
PANDEMIA. Tamén as restricións coáronse no ámbito científico e alteraron a actividade nas instalacións da Misión Biolóxica, onde os traballadores compaxinan a actividade presencial co teletraballo e tivéronse que acondicionar varios laboratorios para que nunca se xunten varias persoas nos mesmos espazos pechados. Só é necesario dar unha volta polas instalacións para asistir á aplicación dos protocolos. Portas e fiestras abertas, aforamento reducido e máscaras, ademais de dispensadores de xel en cada esquina son tamén a realidade diaria do instituto. "A pandemia serviu para que a sociedade saiba que os científicos facemos cousas útiles e que o que investigamos non se ten que quedar nun caixón, senón que ten aplicación sempre para a sociedade, chámense vacinas, chámense alimentos ou chámese agricultura sostible", di a directora, Elena Cartea.
Entre os fitos da Misión Biolóxica destacan os estudos sobre como facer máis resiliente vexetais como o millo, o banco de germoplasma, os estudos sobre brásicas e os compostos que fan dun vexetal un superalimento capaz de previr enfermidades como o cancro. Son só algunhas das actividades dun centro que traballa con firmas alimentarias para lograr producións máis resistentes e produtos sostibles. Ademais de xerar vides que plantan cara aos fungos, aceites de bagazo e biocarbones a base de restos de poda, entre outros.
Cruz Gallástegui na Misión Biolóxica
Imaxe da toma de datos nos terreos da Misión Biolóxica de Galicia durante os primeiros tempos da institución, con Cruz Gallástegui á fronte. Foi o fundador e primeiro director do laboratorio que empezou a traballar con sementes de toda Galicia.
Xardíns do Pazo de Gandarón
Traballadores na contorna do Pazo de Gandarón. Construído polo arcebispo Malvar Pinto a finais do século XVIII, o seu xardín creouse na segunda metade do século XIX. O Pazo e os xardíns foron rehabilitados entre 2005 e 2009.
