Un voluntario suxeita un termómetro e vai medindo a temperatura corporal de quen fan cola fronte a Calor e Café. Son as nove da noite no albergue pontevedrés e outras dúas mulleres serven pratos de sopa en mesas con menos comensais que hai oito meses. Todos os voluntarios teñen máis de 60 anos. Representan, ao mesmo tempo, o sector da poboación que dedica máis tempo á solidariedade e o que sofre con máis intensidade a saña do coronavirus.
A irrupción da pandemia supuxo un parón na actividade, pero hai poboación que segue necesitando atención. De feito, necesítaa agora máis que nunca. "Sen dúbida xa temos unha situación peor á da crise de 2008, estamos baixo mínimos e repartimos un 30% máis de alimentos que antes". Explícao o presidente do Banco de Alimentos en Pontevedra, José Luís Doval, que se mostra preocupado polas dificultades que está a ter a fundación para encher os andeis.
O cambio nos hábitos que supuxo a chegada da covid-19 choca frontalmente co traballo que viñan realizando a diario as organizacións solidarias da cidade. A coñecida como distancia social supuxo máis dificultades para chegar ás persoas vulnerables, pero tamén pouca visibilidade ante a sociedade, polo que é máis complicado levar a cabo campañas para recadar recursos ou ofrecer información. Ademais, súmase a idade avanzada dos voluntarios, o que fai que teñan que limitar os seus contactos e non poidan seguir colaborando como o facían antes.
Corrobórao Víctor Rei, director do albergue Calor e Café mentres sinala unha lista de nomes e apelidos dos voluntarios do proxecto. "Aquí hai apuntadas unhas 40 persoas, pero desde que empezou a pandemia só están a vir entre 15 e 20 e entre eses repartímonos as quendas", explica Rei. Ademais, o albergue tivo que reducir o número de camas para que haxa menos aglomeracións e, aínda que antes daban para cear a ata 40 persoas, incluso se non durmían nas instalacións, agora só dan ceas aos que pasan alí a noite porque non poden concentrar a tanta xente nas súas instalacións. "De momento non tivemos que deixar a ninguén fose porque tamén hai menos mobilidade e non veñen doutras cidades", explica Rei.
Onde si notaron un repunte de usuarios é no comedor de San Francisco. "Pasamos de servir 140 pratos a repartir tuppers para 170 ou 180 persoas", explica o responsable, Gonzalo Diéguez. Desde o confinamento de marzo, o comedor cambiou o servizo de mesas por repartición de tuppers con comida quente. "Hai xente sen fogar que llo come aquí mesmo, na praza, e hai outras persoas que llo levan a casa, que son a maioría. Notamos tamén que veñen familias, moitas xitanas, supomos que será porque non están a vender nas feiras", explica.
En canto á falta de voluntarios, Diéguez explica que o novo método de repartición de alimentos fai que non sexan necesarios máis de tres voluntarios ao día. Antes podiamos ser sobre 15 ou 20, pero agora non necesitamos máis.
As restricións limitan a capacidade das organizacións á hora de chegar á cidadanía. Así, o Banco de Alimentos tivo que cambiar o seu tradicional Operación Quilo, que se realizaba nos supermercados recadando doazóns da clientela, por unha versión online na que os doantes realizan achegas de diñeiro a través da páxina web da fundación. Doval recoñece que encher os estantes é moito máis difícil así, polo que fai un chamamento a colaborar coas organizacións solidarias nun momento no que axudar é máis necesario que nunca. "Necesitamos que nos axuden a axudar".
A situación xa é peor que na crise de 2008, estamos baixo mínimos e estamos a repartir un 30% máis de comida
Sobre o perfil dos usuarios que acoden a este tipo de institucións para cubrir necesidades básicas, Doval explica que hai "moitas persoas que sacaban diñeiro na economía mergullada ou que tiñan traballos precarios, por unhas horas ao día, e que agora se quedaron sen nada". Estes homes e mulleres, en moitos casos, teñen ao seu cargo menores. "Tamén hai persoas inmigrantes que traballaban na economía mergullada e agora quedan sen esa posibilidade", conta. Así a desaparición de traballos informais, fai que aflore a pobreza en familias que trataban de inxeniárxelas na economía mergullada. "Moita desa xente ten complicado volver ao mercado laboral, sobre todo agora mesmo, se isto píllache no paro telo moi difícil", conta Doval.
ONG: Banco de recursos común
"Non lle teño medo ao covid, podo collelo en calquera outra parte"
Sor Celia acode dous días por semana ao albergue de Calor e Café. "Eu só teño 83 anos", contesta Sor Celia cando lle preguntan pola súa idade. Explícao coa voz baixa, mentres seca pratos e vasos que coloca sobre unha mesa que funciona como mostrador, separado dos comensais a través duns biombos de plástico transparente para protexer aos presentes da transmisión de virus. "Eu non teño medo do covid, penso que podo collelo en calquera outra parte e aquí merece a pena vir", conta. Antes Sor Celia adoitaba acudir ao albergue de Calor e Café tres días á semana, pero agora cambiou as quendas e vai só dúas.
A súa valentía explícase cando relata a súa vida. Case corenta anos de misioneira en África fan que Celia non se asuste ante un virus. "Ademais aquí non tivemos ningún contaxio, e é sorte, porque temos que repetirlles moito aos usuarios que teñan coidado, porque se esquecen", explica.
Forma parte das Fillas da Caridade de San Vicente de Paul e vive con outras compañeiras nun piso en Pontevedra. "Cando volvía de Mozambique vinme a esta cidade para axudar a persoas enfermas ou pobres, aínda que eu son de Boqueixón", explica. Tras vivir situacións de violencia durante a guerra pola independencia da que foi colonia portuguesa, Sor Celia non ten medo a contaxiarse. "Vin dun lugar onde as cousas estaban peor, aquí levo oito anos colaborando", conta á vez que a súa compañeira Chiruca encomia a súa capacidade para facer tortillas.
"Agora estou coas irmás que levaban o hospital provincial, eran moi activas, agora acaba de falecer unha con máis de 90 anos que levaba traballando desde 1959 alí", conta.
O seu traballo de acompañamento a enfermos cambiou bastante desde a irrupción da pandemia. Máis aló do seu voluntariado en Calor e Café, os límites ao contacto entre seres humanos, un alicerce fundamental da solidariedade, supuxeron a redución das actividades. "Desde que nos confinaron en marzo todo cambiou moito, estamos todas no piso, xa non podemos visitar a enfermos nos seus domicilios, nin ir ás residencias de anciáns e no comedor de San Francisco fai falta menos xente, entón estamos moito máis tempo en casa. Pero non podemos queixarnos, estamos ben, quen non están ben son as persoas pobres, para elas si que é un problema", explica.
"Ao día seguinte de xubilarme vin á asociación para facerme voluntaria"
"Tiña medo a non adaptarme a non facer nada, así que ao día seguinte de xubilarme vin á asociación para facerme voluntaria, e aquí levo desde entón, xa pasaron once anos". Explícao Chiruca García, colaboradora de Calor e Café e a súa cociñeira habitual. "Hoxe fixen sopa de fideos e empanada, xa preparei bastante para que quede á quenda de mañá", conta mentres serve aos usuarios do albergue.
A voluntaria cociña na súa casa os luns, mércores e venres para levar ceas ao albergue. "Uns días fago lentellas, outros fago arroz con luras, ás veces fago algún guiso... sempre cociño moito para que sobre para o día seguinte", explica. García trata de aproveitar todos os recursos para axustar o orzamento co que conta aos menús.
Así, aínda que agora o número de persoas que acoden a cear a Calor e Café baixe considerablemente polas limitacións de aforamento, chegou a preparar pratos para máis de 40 persoas. A miña compañeira Sor Celia tamén cociñou moito, ela é a encargada das tortillas, "hai días que fixo máis de 40 nunha tarde", sinala mentres ri xunto á súa compañeira.
Pese ao valor do seu traballo, Chiruca trata de quitarse mérito con modestia e asegura que, se cociña tanto é porque "a miña casa é a que queda máis preto da asociación, non por outra cousa", conta.
ela é das que mantivo a súa colaboración con Calor e Café a pesar da pandemia. "Hai algo que non entendo, de momento non tivemos ningún usuario contaxiado en todo este tempo, nin na primeira nin na segunda onda", conta cando lle preguntan polo medo ao virus. "Eu son unha persoa que non se asusta por estas cousas, de feito nunca me vacinou da gripe ata este ano, a miña filla non parou ata que me vacinei", explica.
Así, explica que procura tomar todas as precaucións que se indican, pero que non deixará de ir axudar á asociación.
Uns días fago lentellas, outros fago un guiso... sempre cociño bastante para que sobre para o día seguinte
