Para reter o talento, un horizonte seguro

A clave para acabar coa fuga de cerebros é crear un horizonte laboral seguro para os investigadores. Así o aseguran dous das científicas máis relevantes que dirixen as súas investigacións desde Galicia. Alicia Estévez (Pontevedra, 1955), catedrática de Microbiología e directora do grupo de Patoloxía en Acuicultura da Universidade de Santiago, e María José Alonso (León, 1958), catedrática de Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica da USC, cren fundamental crear un marco de estabilidade para atraer a novos investigadores.

"O importante é que todos os programas de captación de talento a nivel internacional ou dirixidos a mozos que se marcharon ou que poidan estar fóra aseguren unha estabilidade a un certo longo prazo", sinala a pontevedresa Alicia Estévez, que forma parte da Real Academia Galega de Ciencia e da Real Academia Galega de Farmacia.

Alicia Estévez. Catedrática de Microbiología
"Hai moitos programas, pero lles falta unha aposta por unha sustentabilidade no tempo para que sexan atractivos"

"Todo isto hai que pactalo entre as universidades e a Xunta", engade. Para Estévez o principal problema que actualmente teñen as iniciativas que buscan atraer talento é que adoitan durar catro anos e "despois non ofrecen ningunha perspectiva". "Non se trata de que toda aquela persoa que se dedique á investigación convértase en funcionario", aclara. "Se ao cabo de varios anos establécese unha avaliación do programa e chégase a uns mínimos, que se poida prolongar", explica a catedrática pontevedresa. "Hai moitos programas, pero lles falta unha aposta por unha sustentabilidade no tempo para que sexa atractivo e a xente póidase expor volver a España".

A investigadora do Centro de Investigación Molecular e Enfermidades Crónicas (CiMUS) da USC María José Alonso, considerada a científica máis influente do país, coincide co seu colega. "Non se trata só de atraer a investigadores, senón que unha vez que están aquí teñan clara unha vía de estabilización". "Non que se ofreza en canto chegan –aclara-, pero han de ver as posibilidades de que exista un contrato indefinido", sinala. En definitiva, non se trata de ter máis axudas, senón de dotar todas esas axudas de medios suficientes", engade Alonso.

María José Alonso. Catedrática de Farmacia
"Non se trata só de atraer, senón que unha vez que están aquí teñan clara unha vía de estabilización"

RELEVO XERACIONAL. A microbióloga pontevedresa considera que a fuga de cerebros xa non é tan grave como nos primeiros anos da crise. "Algo mellorou, pero aínda non é suficiente". Estévez advirte que aínda non se alcanzou a nivel nacional en xeral, e a nivel galego en particular, un número mínimo de investigadores nos grupos que garanta que estes se manteñan no tempo. "Están a desaparecer grupos por falta de capital humano. Aínda non se chegou á substitución xeracional", advirte.

E é que tal e como subliña a científica, a fuga de talentos non implica só o tema económico aínda que convén non perder de vista que mentres en España o orzamento dedicado a ciencia supón un 1,2% do Produto Interior Bruto (PIB), a media europea é superior ao 2%. "Hai que estruturar ben a parte do diñeiro que se dedica á captación do talento", recomenda Estévez, que apunta a outro problema engadido: "No novo Goberno separouse Ciencia de Universidades e iso non vai favorecer. Ten que haber un traballo conxunto, iso é un fallo que levamos moitos anos sufrindo", conclúe.

Alicia Estévez. Catedrática de Microbiología
"O novo Goberno separou Ciencia e Universidades, é necesario un traballo conxunto para favorecer a investigación"

Pola súa banda, María José Alonso, que coordina desde o CiMUS un grupo de investigación formado por 25 persoas inmerso en varios proxectos pioneiros de investigación médica, chama a atención sobre a dureza dos requisitos que se demandan actualmente aos futuros investigadores para acceder aos programas de captación e retención de talento.

"A día de hoxe para acceder a un contrato Ramón e Cajal ou Juan da Cierva é realmente alucinante o currículo que lles piden, máis que a un catedrático", indica. "É un escándalo os méritos que fan falta para conseguilos. Van dirixidos a alguén que ten unha carreira investigadora de certo prestixio", sinala Alonso, que explica que nalgunhas convocatorias as probabilidades de éxito son do 3% . "A xente desespérase. A clave é o número de prazas que se están ofertando", manifesta a catedrática.

María José Alonso. Catedrática de Farmacia
"É un escándalo os méritos que fan falta para conseguir estes contratos, nalgúns casos a probabilidade de éxito é do 3% porque hai poucas prazas"

María José Alonso, que forma parte do College of Fellows do American Institute of Medical and Biological Engineering (AIMBE), unha das asociacións máis importantes do sector da enxeñería biomédica, destaca a nova oferta de convocatorias para a captación de talento que leva a cabo desde as administracións en colaboración coas universidades, aínda que do mesmo xeito que a súa compañeira de universidade, considera que non é suficiente para impulsar a investigación que se fai desde Galicia e garantir a súa continuidade no futuro.

"Houbo unha serie de convocatorias a nivel de Galicia e do Goberno central que vexo acertadas, cada unha coas súas particularidades, o problema que hai é que o número de prazas é escandalosamente baixo porque o orzamento tamén é baixo", di Alonso, para quen este constitúe un dos principais problemas da investigación actual a tenor da cantidade de xubilacións que se esperan na seguinte década.

"Hai moitos de moi alto nivel que non poden vir aquí porque non teñen oportunidades. Debería interesarlles que veñan, o que pasa é que non hai financiamento e necesitámolos", conclúe.