As graves repercusións das infeccións por listerioris que se rexistraron ao sur do país puxeron o foco nas intoxicacións alimentarias. A explicación científica refírese a elas como "enfermidades transmitidas polos alimentos" que, como un pode presumir, prodúcense ao inxerir comida contaminada.
A maioría son provocadas por microorganismos do tipo bacterias, virus, parasitos e toxinas. Son axentes realmente diminutos, pero teñen a suficiente capacidade como para infectar o alimento en calquera momento da súa elaboración e xogar unha mala pasada a quen o degusta.
"As intoxicacións alimentarias seguen representando un importante problema de saúde pública (...) e teñen un impacto económico importante, derivado do absentismo laboral e o gasto médico"
Na área sanitaria declaráronse oito brotes no último ano e medio, debido á inxesta de alimentos que recibiron unha conservación deficiente ou un mal cociñado. Os ovos despuntan entre os elementos causantes, pero tamén abundan os casos relacionados co marisco e a auga contaminada.
A primeira vista parece unha cifra menor, pero é un mero espellismo. As intoxicacións alimentarias son moito máis habituais do que reflicten os balances oficiais. O que ocorre é que a maioría dos casos non transcenden do ámbito familiar, porque tamén na maioría dos supostos son episodios leves que un supera (como pode) na súa casa. Só uns poucos acoden ao hospital, un paso crave para que quede constancia.
O xefe provincial do Servizo de Alertas Epidemiolóxicas, Miguel Álvarez Deza, precisa que "nos países industrializados estímase que só se detecta o 10% de brótelos de enfermidades de orixe alimentaria". No caso da provincia pontevedresa, o departamento, que depende do Sergas, detectou unicamente 17 brotes (con máis de dúas persoas afectadas) e unha intoxicación entre xaneiro de 2018 e agosto de 2019.
O brote máis numeroso afectou a 18 persoas e unha boa parte dos casos desenvolvéronse debido ao consumo dunha determinada elaboración nun local de restauración. ¿Que tipo de alimentos estiveron implicados nas intoxicacións? Navallas (en máis dun caso), mexillóns, berberechos, sardiñas, ostras, carne de porco, arepas e a cotizada tortilla de patacas.
O caso "máis grave" no que participou o Servizo de Alertas Epidemiolóxicas de Pontevedra foi o ocorrido en xullo de 2018 en Valladares, onde nove residentes de nacionalidade chinesa tiveron que ser ingresados por unha intoxicación aguda provocada polo consumo de estramonio
INFECTADOS. As circunstancias de cada caso foron variadas. Un señor que sufriu unha intoxicación na súa casa "por unhas xoubas mal conservadas", uns nenos dun campamento que tragaron auga contaminada ao bañarse nun río e clientes dun hotel que se viron afectados por beber dun depósito de auga contaminado cun "ente que aínda está por determinar".
O Servizo de Alertas Epidemiolóxicas de Pontevedra non ten constancia de que nos últimos anos produciuse algunha intoxicación por listeriosis, a bacteria identificada a finais de agosto en varios lotes de carne mechada comercializados en Andalucía e á que se lle atribúen cinco abortos, tres falecementos (de persoas maiores con patoloxías previas), máis de 60 hospitalizacións e preto de 200 intoxicacións.
O caso "máis grave" no que participou o servizo pontevedrés foi o ocorrido en xullo de 2018 en Valladares (Vigo), onde nove residentes de nacionalidade chinesa tiveron que ser ingresados por unha intoxicación aguda provocada polo consumo de estramonio, unha planta venenosa que os comensais recolleron do campo para facer unha ensalada. No entanto, a tónica xeral é outra e na maior parte dos casos a intoxicación resólvese "ás horas ou ao día seguinte", sinala Álvarez.
Hai brotes nos que a orixe é descoñecido, xa que é habitual que os técnicos do Sergas que se encargan de investigar os feitos non cheguen a tempo para recoller mostras do alimento (porque non quedan sobras) ou dos residuos orgánicos. Álvarez Deza, subliña que "as enfermidades xeradas polo alimento continúan representando un importante problema da saúde pública, non só polo número de casos, senón tamén polas secuelas".
O experto subliña que "teñen un impacto económico importante, derivado do absentismo laboral e do gasto médico". E como moitos colegas da súa profesión advirte que, por norma xeral, "teñen unha gran transcendencia social, só hai que ver o caso da listeriosis".
Os ovos caseiros, un ingrediente con moitas restricións no sector da hostalería
No caso das navallas e outro tipo de mariscos, a intoxicación alimentaria adoita ocorrer por un tempo insuficiente de cociñado. ¿E que ocorre coa tortilla? Outro tanto do mesmo. A Salmonella é unha bacteria que adoita estar presente nos ovos e se estes non se cociñan o suficiente pode acabar derivando na temida salmonelosis.
Precisamente, en 1991 aprobouse unha Lei (Real Decreto 1254), que obriga aos hostaleiros a recorrer á huevina (ovo pasteurizado) na práctica totalidade dos casos. A norma só permite o uso de ovos sen pasteurizar en elaboracións que superen os 75 graos, como pode ser un ovo frito ou cociñado. Con todo, se un hostaleiro quere incluíla na súa carta, debe asegurarse de que a elaboración alcanza esta temperatura. A mahonesa e outros posibles saldas con ovo cru están expresamente prohibida.
Ollo á deshidratación Algúns casos empezan a dar síntomas aos 30 minutos da inxesta, mentres que outros poden tardar horas en manifestarse. A complicación grave máis frecuente da intoxicación alimentaria é a deshidratación, por iso aconséllase beber líquidos.
