Leva dez anos entregada a que a humanidade poida ver máis aló e albiscar as orixes do Universo, e ela é a astrofísica viguesa Begoña Vila, quen esta semana foi galardoada pola Nasa coa medalla ao Logro Público Excepcional pola súa dedicación ao desenvolvemento do telescopio James Webb.
Apaixonada desde sempre polas ciencias, estudou dacabalo entre Santiago de Compostela e o Instituto de Astrofísica de Canarias, para despois completar os seus estudos doutorais e postdoctorais en Inglaterra e de aí saltar a Canadá.
E alí foi, segundo relata nunha entrevista con Efe, onde comezou os seus primeiros pasos co telescopio James Webb, o máis grande xamais construído e chamado a substituír ao famoso Hubble, e no que científicos de todo o mundo levan traballando desde 1996.
Vila, de orixe galega, comezou a colaborar en 2006 cun dos catro instrumentos que forman o telescopio desde unha empresa privada canadense que gañara un concurso para participar no proxecto, pero cando este acabou a Axencia Espacial estadounidense (Nasa) non a quixo deixar escapar e fichouna.
"Empecei a colaborar coa Nasa de apoio e xa lles empezou a gustar como traballaba, e cando entregamos o instrumento de contribución canadense en 2012, e eu era a encargada, entón a Nasa pediu que eu fose traballar directamente para eles, no canto de porse en contacto comigo a través da empresa privada", relata.
"Onde estaba naquel momento chegara todo o máis alto do instrumento, que estaba moi ben, pero unha vez que vés á Nasa co James Webb, ese instrumento intégrase cos outros instrumentos e tes moitas máis posibilidade de crecemento e tes moitas máis cousas que podes facer", asegura.
A astrofísica estivo encargada de deseñar e desenvolver o Fine Guidance Sensor (FGS), un deses catro instrumentos que levará o James Webb e que servirá de guía e estabilizador do aparello no seu periplo polo espazo exterior.
Con total dedicación e paixón nas súas explicacións, consciente de que formará parte dun legado sen precedentes e difícil de explicar a quen non é ducho na materia, Vila conta como dirixe a posta a punto do telescopio, cuxo lanzamento está previsto para dentro de dous anos.
"O James Webb é o sucesor do Hubble. O Hubble mira desde unha parte óptica, como os nosos ollos (...) O James Webb é en infravermello, é outra lonxitude de onda que che permite ver máis lonxe no tempo. Ver grazas á calor", apunta a científica.
Un dos seus principais obxectivos é "ver as galaxias, as primeiras estrelas que se crearon tras a explosión do Big Bang".
Segundo a astrofísica, para ver esa primeira formación, que foi fai 13.500 millóns de anos, necesítase o infravermello, porque a luz, "a medida que viaxa a través do tempo vaise estirando a lonxitude de onda e esa información móvese", explica.
O outro punto crave, aínda que o James Webb estará ao servizo da ciencia en moitos outros sentidos, é "buscar planetas que vaian ser como o noso e ver que composición teñen".
"Se as súas atmosferas teñen composicións similares ás que temos na Terra, nese planeta pode haber unha vida similar á que temos aquí", di sobre un dos grandes misterios por resolver da astronomía.
Tras dez anos traballando no proxecto, a Begoña Vila aínda lle quedan uns cantos máis para a posta a punto e coordinación do test que teñen que realizar ás estruturas que o compoñen para estar seguros de que soportarán unha viaxe espacial e baixísimas temperaturas (-230 graos centígrados) no espazo exterior.
"O James Webb ten catro instrumentos principais, e despois ten os espellos, que é o que ve todo o mundo. Queriamos un espello máis grande para que colla máis luz, fixémolo pero non entra no foguete de lanzamento. Entón fixémolo con 18 segmentos individuais", detalla.
Actualmente o James Webb é obxecto de probas de vibración no centro Goddard, nos arredores de Washington, para ver se aguantará "o que vai vivir no foguete", e logo de máis probas en Houston e en Los Ángeles, será trasladado nun buque pola Canle de Panamá ata a Guayana Francesa, para o seu lanzamento en 2018.
No entanto, o traballo de Begoña non concluirá alí, senón que durante os seis meses de calibración e apertura dos instrumentos, formará parte do equipo de supervisión, o último paso antes de ofrecer ao mundo a posibilidade máis real de ver as orixes do Universo.
Begoña Vila, a galega "guía" do telescopio máis grande do mundo
A astrofísica foi galardoada pola Nasa coa medalla ao Logro Público Excepcional pola súa dedicación ao desenvolvemento do telescopio James Webb ►Un dos seus principais obxectivos é "ver as galaxias, as primeiras estrelas que se crearon tras a explosión do Big Bang"
