Descobren unha superterra fría e escura, veciña do noso Sistema Solar

O achado foi posible grazas a unha das maiores campañas internacionais de observación da historia, na que telescopios de todo o mundo tomaron preto de 800 medidas durante 20 anos

Imagen virtual del nuevo exoplaneta hallado. YOUTUBE (European Southern Observatory)
photo_camera Imaxe virtual do novo exoplaneta achado. YOUTUBE (European Southern Observatory)

 En 2016, o descubrimento de Próxima b, un planeta similar á Terra que orbita á estrela máis próxima ao Sol ocupaba a portada da revista Nature. Dous anos despois, Nature informa dun novo achado: unha superterra, de polo menos 3,2 veces o tamaño da Terra e que orbita á estrela Barnard.

O traballo, unha colaboración internacional liderada por Ignasi Ribas, do Instituto de Estudos Espaciais de Cataluña (IEEC-CSIC), conta coa participación de científicos do Centro de Astrobioloxía (CAB), dos institutos de Astrofísica de Andalucía e Canarias, do Observatorio Calar Alto, da Universidade Complutense de Madrid e do CSIC.

O achado foi posible grazas a unha das maiores campañas internacionais de observación da historia, na que telescopios de todo o mundo tomaron preto de 800 medidas, "unha cantidade de información inxente solicitada durante máis de 20 anos", explicou Ribas en declaracións a Efe.

"Todos estes datos permitíronnos caracterizar o sistema planetario que orbita a Barnard", o segundo sistema máis próximo a nós e no que, ademais, "non descartamos que poida haber máis planetas", sostén o investigador.

Pero, ¿como é este sistema? O planeta recentemente descuberto depende da estrela Barnard, unha anana vermella de entre 7.000 e 10.000 millóns de anos, "case o dobre de vella que o Sol", relativamente inactiva e a máis rápida do ceo nocturno.

Barnard b, bautizado así en honra á súa anfitrioa, tarda uns 233 días en orbitar á súa estrela e, aínda que está relativamente preto dela (a un 40% de distancia do que está a Terra do Sol), é un mundo frío e escuro que podería estar a uns -170 graos centígrados.

"É un mundo xeado porque recibe moi pouca enerxía da súa estrela: só un 2% do que a Terra obtén do Sol", e atópase preto da chamada 'liña de xeo', unha zona orbital ao redor dunha estrela na que compostos volátiles como a auga poden condensarse en xeo sólido.

Por iso, é "moi improbable" que Barnard b teña auga líquida na superficie, pero non se pode descartar que a teña no subsolo, explica Ribas.

Ademais, comparada con Próxima b, que se considera o planeta con máis posibilidades de albergar vida fóra do Sistema Solar, parece pouco probable que esta superterra poida conter algunha forma de vida, pero "a vida, ás veces, atopa formas hábiles de sobrevivir", advirte o físico catalán.

O achado foi posible grazas á técnica Doppler, un dos moitos métodos deseñados polos astrónomos para descubrir planetas imposibles de observar de xeito directo.

A técnica busca planetas a partir dos efectos que provoca na súa estrela porque, cando un planeta orbita a unha estrela, a atracción gravitatoria fai que a estrela se mova tamén.

"E segundo a física, cando unha fonte de luz se achega ao observador, o seu espectro desprázase lixeiramente cara ao azul e a súa lonxitude de onda é máis curta e, cando se afasta, desprázase a lume, cara a lonxitudes de onda máis longas. Polo tanto, cando vemos unha estrela que se bambolea (achégase e afástase), pódese deducir que hai un planeta en órbita", puntualiza Ribas.

O achado do exoplaneta, que forma parte dos proxectos Rede Dots e CARMENES dedicados a buscar planetas próximos ao Sistema Solar, foi posible grazas ás medicións de alta precisión de telescopios de todo o mundo.

Entre eles, o famoso cazador de planeta HARPS e o espectrógrafo UVES, ambos do Observatorio Europeo Austral (ESO).

"HARPS desempeñou un papel vital neste proxecto. Combináronse datos de arquivo doutros equipos con medidas novas e superpuestas da estrela de Barnard de diferentes instalacións", explica Guillem Anglada Escudei, da Universidade Queen Mary de Londres.

"A combinación de instrumentos foi clave para poder corroborar os nosos resultados", subliña o astrónomo español quen, ademais, liderou o descubrimento de Próxima b fai un par de anos.

E é que, HARPS, que mide cambios na velocidade dunha estrela causados por un exoplaneta que a orbita, é capaz de detectar variacións de velocidade de incluso 3,5 km/h (un ritmo parecido ao que utilizamos ao camiñar).

O traballo utilizou observacións de sete instrumentos diferentes que durante 20 anos tomaron 771 medidas, unha cantidade "inxente" de información, destaca Ribas.

"O descubrimento supón un avance significativo na procura de exoplanetas ao redor dos nosos veciños estelares, coa esperanza de, finalmente, atopar un que teña as condicións adecuadas para albergar vida", conclúe a investigadora do IAA e coautora do traballo, Cristina Rodríguez-López.

No traballo colaboraron no estudo científicos de Chile, China, Francia, Alemaña, Israel, Polonia, Suíza, Estados Unidos e Reino Unido.

Comentarios