Dende pequena souben que na Caeira había un piñeiral onde morrían persoas. A miña nai lembraba a fantasmagórica presenza da malograda árbore en cada traxecto dende a casa ata Pontevedra e, sen sabelo, creou en min o primeiro atisbo de conciencia da memoria histórica. Nunca me especificou quen eran os bos ou os malos, pero o ton grave da súa voz facía que me preguntara quen, cando, como e, sobre todo, por que. Iso sóubeno máis tarde.
Ela non foi unha testemuña directa, nin moito menos, do 36. Pero os sucesos acontecidos no funesto piñeiral, non moi lonxe do fogar familiar, chegaron ao seu coñecemento, como logo ao meu, de palabra, e co ton implícito da gravidade da cuestión conxelado na voz, intacto.
Xa de maior descubrín a fotografía de Cinta Rei xunto ao pino onde lle mataran ao fillo, Víctor Casas, aquel 12 de novembro de1936. Din que conservou durante moitos anos, enleada nun pano, unha pequena cortiza do tronco da árbore, arrincada coas uñas. Entón a fantasmagórica imaxe daquel mortífero piñeiral que eu só coñecía de palabra volveuse clara. Alí, erguido ao lado da estrada que vai a Campañó, gardando a sangue dos fillos e as bágoas das nais. E entón pensei en todas as nais, as fillas, as irmás e as mulleres, tamén víctimas de toda aquela represión, de todos aqueles asasinatos que, coma o fantasmagórico pino, deixaron raíces na terra.
O centenario dos asasinatos é en 16 anos, e aínda hai mortos nas cunetas
Aquel 12 de novembro a infamia levou por diante as vidas de varios homes e, polo tanto, de moitas mulleres que nunca volveron ser. Víctor Casas, Ramiro Paz, Benigno Rei, Paulo Novás, Luis Poza Pastrana, Xoán Rico, Xosé Adrio, Telmo Bernárdez e Amancio Caamaño morreron dun disparo, ou de dous, aquel 12 de novembro, na mesma funesta árbore onde tamén asasinaran a Alexandre Bóveda uns meses antes. E crese que non foron os únicos, e que algúns máis, dos que non quedou rastro, pasaron tamén polas gadoupas do fascismo ao carón do pino. Mulleres coma Lola Lois, Aurora Poza, Isabel Gómez, ou a propia Amalia Álvarez morreron moito despois. Coa raiba batendo no peito e a tristura sempre ao borde da mirada. Á beira de 10 viúvas e máis de 30 fillos e fillas orfas.
Amalia Álvarez ingresara con matrícula de honra na Escola Normal de Mestras e adicara parte da súa xuventude a ensaiar e actuar coa Coral Polifónica. Despois do asasinato de Bóveda, á altura do ano 1938 aparece como solicitante interina nunha listaxe provisional de mestras que, por suposto, non lle adxudicaron. E despois viñeron os tempos do medo, do silencio, e de soportar as aldraxes públicas. Por ser viúva de Bóveda. Outras familias foron arrestadas, ou acabaron no exilio, co medo sempre no corpo. E as raíces do pino da Caeira medraban cada vez máis.
A árbore fantasmagórica hoxe xa é historia. Debe haber máis de 50 anos que desapareceu da curva do piñeiral, onde hai máis 30 anos que se edificou unha vivenda, ocultando así o rastro da infamia naquel monte. A estrada que pasa ao seu carón, e que antigamente facía a función da actual estrada de Vilagarcía, deixou de oír os disparos hai moitas décadas.
As viúvas e as nais dos asasinados o 12 de novembro na Caeira puideron recuperar os corpos dos fillos, pero por todo o Estado segue a haber nichos baleiros. Cando paso pola curva do pino da Caeira non podo evitar imaxinalo aínda erguido, coas marcas das balas enquistadas no tronco. As raíces do pino seguirán aí ata que nos decatemos de que en 2036, só dentro de 16 anos, cumpriranse 100 anos de todos aqueles asasinatos e aínda hai mortos nas cunetas.
