Non importa o complicado que sexa o enredo, os cativos sempre teñen unha resposta
TERÍA OITO ou nove anos. Talvez dez. No colexio encargárannos unha redacción na que tiñamos que falar do lugar de onde somos. A nosa cidade. O noso país. A nosa nación. Eran poucas liñas nas que uns describiron a praza onde xogaban á mariola cada tarde, ou a aldea á que ían as fins de semana, a praia que gozaban cada verán. Outros esbozaron os verdes campos, a chuvia marabillosa e os ríos ateigados de auga e peixes dos que ata non hai tanto tempo aínda presumiamos por aquí máis alá dos poemas e os libros de texto. Algúns foron máis alá e citaron de memoria os puntos cardinais da Península, e mailos lindes con Francia e Portugal e os mares que nos arrodean. Lembro unha compañeira que falou do colo da súa avoa, outro que chegara de lonxe e debuxou unha ringleira de rañaceos baixo un ceo sen nubes, e outra que detallou as paredes rosas de papel a raias do seu cuarto, e os cadros que penduraban desas paredes, a cama flanqueada polas mesiñas de noite con torres altas de contos e un balcón desde o que vía as montañas nevadas no inverno e o devir dos veciños cada tarde, ó volver do colexio. Cando os outros nenos lle replicaron que iso non valía, que tiña que falar dun ‘país’, ela insistiu en que o seu atopábase de portas para dentro, aquel era o lugar onde se convertía en princesa, mestra, nai ou policía, segundo o día, e desde onde viaxaba polo mundo enteiro.
Os nenos non teñen equipaxe, nin vergonza, nin medo a camiñar
Tamén por aqueles anos, dei cunha conversa entre adultos que nunca esquecín e na que o meu pai –alleo a que eu tiña todas as antenas postas– recoñecía a un amigo que en ocasións nós, as persoas miúdas, lle faciamos pensar, que ás veces resultaba que había que escoitarnos porque os nenos tamén tiñamos razón! E a eles só lles quedaba recoñecelo e dar un paso atrás nas súas teimas. Era como si ata ese mesmo momento dera por suposto que a paternidade, ademais da responsabilidade que che outorga sobre a familia, lle conferise tamén a razón de facto. E, de súpeto un día, un dos fillos, con esa lóxica irrefutable que non entende de sentidos figurados nin frases feitas, desmaráñaballe a tea cunha resposta tan transparente e inocua pero tan obvia e tan chea de verdade que parecía incrible non tela visto antes. O mesmo podías aplicar a unha receita mellorada a base de engadir un pouco de sirope de chocolate a cada prato como a atopar o camiño de volta dunha discusión familiar. "Ti sempre dis que hai que dialogar, mamá", e desmóntante, claro.
Os nenos sábeno case todo. Moitas veces somos nós mesmos os que lles vamos avanzando as respostas –que logo non nos gusta escoitar– sen decatarnos sequera, pero outras eles veñen cunha resposta baixo o brazo, porque as idades máis tenras aínda non teñen contaminados os seus pensamentos pola podredumbre do que dirán, os intereses, a presión dos outros. Non teñen equipaxe, nin vergonza, nin medo a camiñar e descubrir sitios novos.
Desde que nacen van erguéndose na procura dun punto de apoio, logo botan a andar agarradiños ó sofá, ó fin sóltanse e cando te descoidas andan pola casa adiante abrindo portas e conquistando novos cuartos.
Hai uns días, nun programa de radio de tantos e tantos que nestes días abordan o 1-O catalán e o seu despois, describrían a imaxe dun pai e un neno que portaban unha pancarta nunha manifestación en Madrid e na que se podía ler a frase: "Parlem". A un tempo, un grupo de rapaces deixaban os seus debuxos ás portas dun colexio de Barcelona, que respondía: "Hablemos". Cousas de nenos.
