Nos pesadelos os monstros poden adoptar feituras ben diferentes. Hidras de sete cabezas, como aquela que venceu Hércules no segundo dos seus traballos. Cíclopes con un só ollo na fronte e orellas de sátiro, igual que Polifemo, o que devorou homes de Ulises cos seus dentes tal espadas e foi, á fin, burlado polo heroe troiano. Harpías —mulleres con ás—, daquelas que lle roubaban o alimento ao vello Fineo. Arañas xigantes inzadas de veleno. Minotauros estarrecedores —cabeza de touro e corpo de home—, a semellanza do que venceu Teseo. E non saímos dos mitos gregos nin tampouco os esgotamos. Porén, cada cultura ten os seus e todos e todas son personificacións do medo que os seres humanos fabricamos e padecemos.
Mais os auténticos monstros, os que verdadeiramente nos axexan e nos poñen en perigo, seméllanse a nós e mesmo teñen por veces o rostro que reflicte o espello cando nel nós miramos.
Hai monstruosidades graves e crónicas e hai monstruosidades pasaxeiras e leves. Dada a ‘normalidade’ aparente, é preciso estar alerta e observar os indicios para fuxir do perigo. Como di o Evanxeo, “polas seus froitos os coñeceredes”.
Neste punto venme á memoria o primeiro gravado da serie ‘Los caprichos’ de Goya, o titulado ‘El sueño de la imaginación produce monstruos’. Sei que hai diversas interpretacións do cadro en que un home, seguramente un intelectual, semella durmir debruzado sobre un escritorio, cuns papeis e unha pluma á súa beira. Nun costado da mesa, figura a inscrición que dá nome ao cadro. Arredor, pousados ou voltexando, morcegos, curuxas e outros animais un tanto esperpénticos.
Quixo dicir o pintor que, se a razón dorme, comeza o imperio dos monstros? A frase e o cadro son o bastante ambiguos como para ser asemade polisémicos; mais é este o significado que máis me convence.
Á luz da razón debemos facernos algunhas preguntas: É racional impoñer un credo relixioso ou político? Non ten a ética uns principios universais, tales como o respecto á vida e á liberdade? Pódense gastar máis cartos na guerra que en erradicar a fame? Alguén nacido de muller ten dereito á impunidade ou a erixirse pola forza xefe supremo dun Estado? É remotamente humano pecharlle as portas a quen pide asilo porque foxe de guerras e fames? Como se chama o feito de negar evidencias coma o cambio climático ou a violencia machista? Que cousa é acumular fortunas incalculábeis a custa da miseria allea? Quen é máis que outra ou outro pola cor da pel?
Se alguén responde desde a escuridade e a superstición, abofé que está a parir monstros. Se alguén o fai exclusivamente desde a razón, sen empatía, quizais tamén.
