Contarnos a nós mesmas
Elas míranme. A través daquel vello libro que conta historias que non son as súas. Parece que me falan cos seus ollos. Pero non teñen voz. Nin nomes. Nin datas. Son anónimas no medio dunha estampa eminentemente masculina.
Os restos de po difuminados ás présas pola man da arquiveira semellan pesar un quintal. Xa non hai quen borre o seu rastro daquela outrora lustrosa caixa, fatigada por un longo letargo no almacén máis fondo dese arquivo histórico rexional, xeral, provincial, nacional. Tan errante é a peregrinación para rescatar, se cadra, apenas unha vella carta con sinatura feminina.
As luvas de látex, que me van grandes, desatan a duras penas a lazada monótona que libera sobre a mesa moreas de papeis alaranxados, ateigados de letras estarricadas que contan pasaxes marcadas, primeiro, por unha ditadura que prometeu ás súas autoras o voto cando non se podía votar. Logo, por unha República que puxo, fugazmente, o mundo, a intelectualidade, a ciencia, a política, as leis e as páxinas dos xornais aos seus pés, ata que un novo golpe de efecto volveu encerrarlles a lingua na boca e atarlles as mans aos labores do fogar.
Unha carta sen data revela as tarefas editoriais nas que, arrebatado o carné de prensa en 1940, tivo que ocultarse aquela muller que nunca quixo ser outra cousa máis que "simple y llanamente periodista". Dende Polonia, outra galega, correspondente de guerra, contaba a invasión nazi nun xornal de gran tiraxe, ata que rematou por perder o emprego. Mentres, Víctor Català, Jorge Marineda, Rafael Luna ou Félix de Haro tentaban disimular a súa condición de pioneiras.
Elas escríbenme. Aínda hoxe, despois de todo un século de historia silenciada. Pero as letras quedaron esvaídas entre as follas dos vellos xornais que tanto cuestionaron a súa intelixencia, os seus corpos e opinións, sen contar coas delas. Pero, un día, tomaron esas páxinas por asalto, desafiando as burlas, á familia ou a un marido maltratador, e comezaron a reclamar o dereito de ser libres coma as palabras que hoxe levou o vento.
Díxome Aida Bao ao participar este 2025 no foro 'As mulleres que opinan son perigosas' que "si las mujeres no nos exponemos, ellos imponen su relato". E vin as mans que nalgún momento escribiron por primeira vez a palabra feminismo nun xornal do Estado tenderse cara as xornalistas de hoxe. As nosas, agora ocupadas polo imbatible teclear do ordenador, herdaron esa forza para aplaudir -xa van oito veces- as palabras das compañeiras no Teatro Principal, onde a xornalista local María Hermida recoñece gañar moito menos do que merece, poñendo ao público en pé. No que Diana López presenta entre bágoas de inxustiza, e a directora de Efeminista, Macarena Baena, lémbranos que "la víctima nunca es presunta". A María Escario, corenta anos de televisión despois, visítaa a súa 'eu' pasada e, a carón de Susana Pedreira, celebra as súas palabras rescatadas. Os focos cravados, as cámaras acesas, as mans das que escoitan entrelazadas, e o peito cheo de orgullo, de dignidade resignificada.
Sei que agora xa non haberá quen sexa capaz de enterrarnos nos arquivos. Nin guerra que se conte sen perspectiva de xénero. Nin violación sen unha resposta nos xornais, nas teles e radios, que tamén son nosas. Nin historia mala, nin historia boa que non poidamos asinar. Somos nós as que nos contamos a nós mesmas, e encheremos os libros, o espazo público e o dixital, mentres haxa 'Mulleres que opinan' porque, aínda -como manda a profesión- sabendo un pouco de moitas cousas, pero de nada en concreto, só teño unha certeza: que este é un novo comezo.